HAYATI
Şair. 1848’de Adana’da dünyaya geldi. 16 Eylül 1913 günü İstanbul’da yaşama veda etti. Asıl adı Mehmet Bahaettin’dir. Devrinde daha çok Hoca Hayret adıyla meşhur oldu. Adana’da çiftçilikle uğraşan Hacı Hüseyin Ağa’nın oğludur. İlköğrenimi Adana’da tamamladı. Bu yıllarda Arapça ve Farsça öğrendi. Öğrenimini İstanbul’da Süleyman Subaşı Medresesi’nde sürdürdü. Darülmuallimin’i dışarıdan bitirdi. Daha sonra öğretmen olarak Adana, Söğüt ve İstanbul’daki çeşitli pek çok Rüştiye ve Mekteb-i Sultani’de dil ve edebiyat dersleri verdi.
Sonraki yıllarda Kütüphaneler müfettişliği, Maarif Nezareti ve Muayene Encümeni üyeliği, Darülfünun ulum-ı diniye ve edebiye şubeleri müdürlüğü görevlerinde bulundu. 31 Mart Olayı (1909) sırasında, İslam gazetesinde yayımlanan bir yazısı dolayısıyla Rodos’a sürüldü. 1910’da bağışlanarak İstanbul’a döndü. Ölümünden sonra “Eşar-ı Hayret” adı altında bir araya toplanan şiirleri basılmamıştır. Muallim Nâci mektebine mensup şairler arasında belli bir yeri olan Hayret, devrinde daha çok klasik tarzdaki şiirleriyle tanınmıştır. Çağdaşları arasında sözünü sakınmamakla da şöhret kazanan şair, bilhassa hicivleriyle dikkati çekmiştir. Dil, edebiyat, şiir ve tasavvufî konularda geniş bilgisi olmasına rağmen makaleleri dışında fazla eser bırakmadı. Devrinin birçok aydını gibi önce Sultan II. Abdülhamid’e cephe alarak İttihat ve Terakki Cemiyetine girdiyse de kısa bir müddet sonra ayrıldı.
ESERLERİ
Şiir:
- Şehrayin ve Sihri-i Beyan, İst.: Matbaa-i Ebüzziya, 1302/1885
Çeviri:
- Sûk-ı Ukkâz, (Arapçadan) İst.: Karabet ve Kaspar Mtb., 1304/1887
KAYNAKÇA: OM2 , II, 163-164; İbnülemin, Şairler, II, 577-600; “Hayret, Mehmed Bahaüddin”, TDEA, IV, 180; A. Karahan, “Adanalı Hayret”, DİA, I, 353; A. Uçman, “Hayret (Adanalı)”, YYOA, I, 559, Mahir İz, Yılların İzi, İstanbul 1975, s. 38-39, 127-128, 176. a.mlf., Adanalı Hayret’in Hayatı ve Şiirleri (lisans tezi, 1929), İÜ Türkiyat Araştırma Merkezi, nr. T 87, Ali Kemal, Ömrüm (nşr. Zeki Kuneralp), İstanbul 1985, s. 60-62, TDE Ansiklopedisi (c. 4, 1981), Ali Kemal Ömrüm (yay. haz. Zeki Kuneralp, 1985, s. 60-62), Abdülkadir Karahan / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 1, 1988, s. 353)
