HAYATI
Araştırmacı-yazar, eğitimci, siyaset ve devlet adamı. 1885’te İstanbul’da dünyaya geldi. 10 Haziran 1966’da İstanbul’da yaşama veda etti. Merkez Efendi Mezarlığı’nda toprağa verildi. Maarif Nazırı A. Suphi Paşa’nın oğlu ve ilk Maarif Nazırı A. Sami Paşa’nın torunudur. Eğitimin Galatarasay Lisesi’nde tamamlayan Hamdullah Suphi Tanrıöver, sonraki yıllarda Ayasofya Rüştiyesi, Darülmuallimin ve Darülfünun’da Fransızca, Türk edebiyatı ve pedagoji hocalığı yaptı. Türk ve İslam Güzel Sanatları kürsüsünü kurdu ve 1913-1920 yılları arasında bu dersi okuttu.
Türk Ocakları’nın kurucusu olan Tanrıöver, on sekiz yıl başkanlığını yaptı. Son Osmanlı Meclisi’ne Antalya’da üye seçildi. Birinci Meclis’te Saruhan Milletvekili olarak bulundu. TBMM’nin kuruluşunda, 1946 ve 1950 yıllarında milletvekili, iki defa Milli Eğitim Bakanı olarak görev yaptı. Türk Ocakları’nın kapatılması üzerine elçilik görevi ile Bükreş’e gönderildi. 1931-1944 arasında Bükreş büyükelçiliği görevinde bulundu. Bu görevi sırasında Dobruca Basarabya köylerinde yaşayan Gagavuz Türk ile ilgilendi. Onlar için Türkçe öğreten okullar açılmasını bazı gerekçeleri ve bazı öğrencilerin Türkiye’ye gelerek öğrenim görmelerini sağladı. Birinci Dünya Savaşı sırasında şehit olan Türk askerleri için Bükreş’te bir Türk mezarlığı kurulmasına ön ayak oldu. Türkiye’ye döndükten sonra İstanbul vekili olarak TBMM’de bulundu. DP’den ayrılarak Hürriyet Partisi’nden aday olarak katıldığı 1957 seçimlerini kaybetti. Bir süre sonra da politikadan çekildi.
İlk şiirlerini Paris’te yayımlanan Şura-yı Ümmet gazetesinde yayımladı. Başyazarı olduğu Davul dergisinde mizah yazıları ve taşlamaları yer aldı. Fecri Ati topluluğu ve ardından Milli Edebiyat akımı hareketine katıldı. Daha önce Türk Ocaklarının katıldığı sırada yapmış olduğu konuşmalarda tanındı.
Yazarın tanındığı konuşmalarda düzgün ve tatlı, sade bir şiir dili vardır. Bütün yazılarda samimi ve şuurlu vatan sevgisiyle, milliyet duygusu ana ruh olarak göze çarpmaktadır. Konular üzerinde değerli tahliller ve tasvirler bulunmaktadır. Eserlerinden Günebakan, yazarın daha sonraki yazılarını ihtiva etmektedir. Bir diğer eseri Dağyolu’ndaki evsafın devamıdır. Siyasi, içtimai olaylara bakışında realist ve devrimci olan hatip, hikayemsi yerlerinde şair ve idealisttir. Bu gibi yerlerde sözleri realiteyle aynı olmayabilmektedir. Fakat insana kuvvetli alaka ve zevk vermekten uzaklaşmamaktadır.
Meşrutiyet sonları ile Cumhuriyet devrinin belli başlı hatiplerinden biri olan Hamdullah Suphi Tanrıöver’in sözleri sevilerek dinlenmiş, takdir ve saygı ile karşılanmış, fakat kitapları okuyucular arasında fazla rağbet görmemiştir. Bu durum gösteriyor ki bu eserlerin cazip tarafı özünden ziyade sözündedir.
ESERLERİ
- Dağyolu (konferans ve konuşmaları, 2 cilt, 1928-31)
- Günebakan (makaleler, 1929).
Ölümünden sonra, hayatı, çalışmaları ve fikirleri hakkında bir inceleme ile beraber hatırlarını tespit eden bir kitap Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları adıyla yayımlandı.
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009), İnal, İbnülemin Mahmud Kemal, (1969), Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 556, Ertaylan, İ. H. (2011), “Hamdullah Subhi”, Türk Edebiyatı Tarihi, Cilt: VI, 1101-1111, Uçman, Abdullah, (2010), “Tanrıöver, Hamdullah Suphi”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt: XXXIX, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 574-575, Yücel, Hasan Ali, (1957), Edebiyat Tarihimizden-1, Ankara: İş Bankası Yayınları