HAYATI
XV. yüzyıl divan şairlerinden. Diyarbakır’da dünyaya geldiği söylenen Halili’nin doğum tarihi hakkında herhangi bir bilgi yok. 1485’te İznik’te vefat etmiş ve burada toprağa verilmiştir. Diyarbakırlı olduğu söylenirse de, Latifi’ye göre bu bilgi kesin değildir. Kendisi Acem mülkünden İznik’e geldiğini söyler. Medreseye devam ederek çağının bilimleri konusunda öğrenim görmüş, bir arkadaşı ile birlikte İznik’e gelmiş, ama bir güzele rastlayınca “dersin defterini dürüp okumaktan yazmaktan” (Latifi) kalmıştır. bir ara İstanbul’a gidip burada bir yıl kalan Halili, yaşamını İznik’te geçirmiş ve orada kurduğu tekkenin şeyhi olarak yaşadı.
Halili, yalnız tasavvuf etkisinde şiirler yazmakla kalmadı, her beytinde bir başka düşünceyi işleyerek konu birliğinden uzak şiirler de yazdı. Çifte kafiyeli şu beyti klasik şiirin kurallarını ustaca uyguladığını gösterir:
“Ta benim gönlümde yakdın ey ruh-ı Gülnar nar
Nar-ı şevkinle cihanda yandım ey ayyar yar”
ESERLERİ
Halili’nin bir Divan’ı olduğu söylense de şiirlerine Camiü’n-Nezair’de ve tezkirelerde rastlanmaktadır. Halili asıl ününü ise Firkaname adlı eseri ile kazanmıştır.
ESER ÖRNEKLERİ
FİRKATNAME’DEN
I
Acem mülkünde idim ilme meşgul
Okurdum geh nücum u gah ma’kul
Yerim geh medrese geh cami idi
Dilimde nur-ı kudret lami’i idi
Benim var idi bir yar-i enisim
Ol idi künc-i halvette çelişim
Anınla bile okurdum ulumu
Geh ma’kulu vü gâhi nücümu
Gelip vakt-i seherde ol vefadar
Dedi tahsil olunmaz bunda ey yar
Dur imdi ta sefer azmin kılalım
Varalım Rum’a hoş meşgul olalım
II
Gurur ettikçe gurbet odu canda
Bulunurdum kenar-ı büsitanda
Gehi derya kenarın seyrederdim
Huzur-ı kalb ile bi-gayr ederdim
Gönül deryası ettikçe temevvüç
Varıp bazara ederdim teferrüç
III
Dile dedim ki ey gönlüm ne oldun
Ki böyle dopdolu kan ile doldun
Veya kan olıcak gözüm ne gördün
Ki zühdün hırmenini yele verdin
Gözüm gönlüm elinden dad u feryad
Ki bir lahza bulardan olmadım şad
IV
Dedim ey dil figan ü elinden
Ki düştüm derde na-gah elinden
Bana sen eyler imişsin cefayı
Ne gördün böyle sevdin ol hümayı
KAYNAKÇA: Özkan Mustafa; İsen, Mustafa (1997). “Halîlî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 15. İstanbul: TDV Yay. 329-330.
