HAYATI
Türk yazar, siyasetçi, öğretmen, koleksiyoncu. 1889’da Manisa’ya bağlı Gördes ilçesinde dünyaya geldi. 21 Ekim 1956’da İstanbul’da yaşama veda etti. 23 Ekim’de Beyazıt Camii’nde kılınan öğle namazından sonra yapılan törenlerin ardından Merkezefendi Kabristanı’nda annesinin yanında defnedildi. Asıl adı İsmail Hakkı olan yazar, bazı yapıtlarını Tarık imzası ile kaleme aldı. Büyük harf kullanılmasına karşı çıktığı ve yazılarında hep küçük harf kullandığı için basın dünyasında “Miniskül Hakkı” lakabıyla da anıldı. Babası Hacı Hasan Hulûsi, annesi Sıdıka Hanım’dır. Ailenin Mehmet Âsım ve Hasan Rasim’den sonra üçüncü çocuğudur.
İlk ve orta eğitimini Gördes’te tamamlayan İsmail Hakkı Us, bu dönemde İzmir ve İstanbul’daki gazete ve dergilere yazılar, şiirler göndermeye başladı. 1906’da Gördes Belediyesi’nde sandık emini oldu, ek olarak Evkaf Komisyonu kâtibi olarak görev yaptı. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra İstanbul’a gitti. Burada Hukuk Mektebi’nin açtığı sınavı kazarak hukuk eğitimi almaya başladı. Aynı dönemde Tanin gazetesinde Tarık imzasıyla kaleme aldığı yazıları yer aldı. İttihat ve Terakki saflarında yer aldı. Tanin’den Tercüman-ı Hakikat’e, oradan Tasvir-i Efkâr’a geçti. 1911’de Hukuk Mektebi’nden mezun oldu. İttihat ve Terakki tarafından, Hakikat gazetesini yönetmek üzere Eskişehir’e gönderildi; buradaki ilk başyazısı Mayıs 1912’de çıktı. 1914’te İstanbul Sultanisi’nde öğretmenliğe atandı, bu görevi 1923’e kadar sürdü. Bu arada Mercan ve Galatasaray sultanilerinde öğretmenlik yaptı.
Hakkı Tarık Us, 1917’de ağabeyi Mehmet Asım’la Ahmet Emin Yalman’ın Vakit (Vakıt) gazetesini kurmaları üzerine gazeteciliğe döndü. Milli Mücadele’yi yazılarıyla destekledi, gizli direniş örgütü Müdafaa-i Milliye grubunda görev aldı. Mustafa Kemal’le ilk röportaj yapan gazetecilerden biri oldu. 1923’te Giresun milletvekili seçildi ve aktif bir parlamenter olarak bu görevini dört dönem (1923-39) sürdürdü. Uzun yıllar Matbuat Cemiyeti’nin ve İstanbul Basın Birliği’nin (1939-46) başkanlığını yaptı. Ölümüne kadar Vakit’te yazdı.
Hakkı Tarık Us, Cumhuriyet’in ilk yıllarında basın meslek örgütlerinin kurulmasına öncülük etti. Matbuat Cemiyeti ve Basın Birliği’nin İstanbul şubesi başkanlığı görevlerine bulundu. Us, Namık Kemal, Ahmet Mithat, Nabizade Nâzım’ın bazı yapıtlarının ve Meclis-i Mebusan tutanaklarının Latin harfleriyle ilk basımını gerçekleştirdi. Vasiyeti üzerine Beyazıt’ta adına bir kütüphane kurulan Hakkı Tarık Us’un 1923 Meclisi Meb’usanı ve 50 Yıl adı kitapları bulunmaktadır.
ESERLERİ
- Meclis-i Mebusan: 1293-1877 Zabıt Ceridesi, (1877-78 Meclis-i Mebusan Zabıtları) 2 c., 1939, 1954
- Ellinci Yıl (Yazı Hayatında Elli Yılını Dolduranların Jübilesi), İst., 1943
- Ahmed Midhat Efendi ve Şair Fıtnat Hanım, İst.: Vakit B., 1948
- Fatih, İst.: Vakit Yurdu, 1953
- Bir Jübilenin İntibaları: Ahmed Midhat’ı Anıyoruz, (derleme) İst., 1955
KAYNAKÇA: : Z. Uysal, Us Kardeşler ve Vakıt Gazetesi, İst., 1991; N. Akbayar-O. Koloğlu, Gazeteci Bir Aile: Mehmet Asım, Hakkı Tarık, Hasan Rasim Us’lar, Ank., 1996; F. Y. Oral, Türk Basın Tarihi, 2 c., Ank., 1968-73; H. R. Us-H. S. Gezgin, Hakkı Tarık Us (1889-1956), İst., 1957; Asım Us, Gördüklerim, Duyduklarım, Duygularım, İst., 1964.