HAYATI
Divan şairi. 1572’de İstanbul’da dünyaya geldi. 1626’da İstanbul’da yaşama veda etti. Fatih’te toprağa verildi. Abdülgani Efendi’nin oğlu. Medrese öğrenimi gördükten sonra müderris oldu. Hoca Saadettin’in öğrencisiydi. Önce kimi medreselerde müderris, daha sonra da Selanik, Mısır, Edirne ve İstanbul gibi şehirlerde kadı olarak bulundu. 1612’de Anadolu, 1618’de Şeyhülislam Yahya Efendi’nin yerine Rumeli kazaskeri olarak atandı. Bu görevdeyken hayatını kaybetti.
Ganizade Nadiri XVII. Yüzyılın ikinci sınıf şairlerinden biri olarak kabul edilir. Özellikle mesnevi ve kaside alanında ün yapmış, Miraciye’si çağının önde gelen yapıtları arasında sayılmıştır. Miraciye adlı yapıtından iki beyit:
“Gam-ı aşkınla feryad eylesem divane derler
Kızarsa ağlamaktan gözlerin mestane derler
*
Gülşenleri handan idüp bülbülleri nalan idüp
Uşşak-ı sergerdan idüp esti nesim-i subh-i dem”
ESERLERİ
- Divan
- Şehname: Üç bin beyit mesnevi
- Miraciye
Bursalı Mehmet Tahir, Ganizade Nadiri’nin Beyzavi Tefsirine Haşiye’si ve Risale-i Kelamiyye adlı iki yapıtından daha söz eder.
ESER ÖRNEKLERİ
DİVAN’DAN
GAZEL I
N’ola bezm-i mahabbet içre mest olsa gören şeyda
Çeh-i ruhsar-ı alündür o bezme sagar-ı sahba
*
Eger çi çah içinde zahir olmış sihr ile bir mah
Ne sihr itdün ki mah-ı arızunda oldı çeh peyda
*
Ruhun çahı hat-ı sebzünle darü’l-mülk-i hüsn içre
Çukur Bostanıdur kim sebze-i nev-hizi can-bahşa
*
Arak-riz oldı ruyun ol nücumı cümle seyr itdi
İdüp çah-ı izarunda rasad-sazı dil-i dana
*
Degül nur-ı cemalün saldı birüne ruhun Pertev
İzarun çahı oldı Yusuf-ı hüsne meğer me’va
*
Çeh-i ruhsarun üzre halka-i zülfün ki düşmişdür
Gülistan-ı taravet çahınun dulabıdur güya
*
Ruhun kim ab-ı safidür degül çah anda sultanum
Ki zahm-ı Nadiri surahına gavr itmede ol ma
GAZEL II
Gonce-i gül açılup nergisler oldı aşikar
Alemün gönlin gözin açdı nesim-i nev-bahar
*
Gah cam-ı bade geh cam-ı c’arak al destüne
Reng-i surh u zerd ile oldı müzeyyen lale-zar
*
Safha-i ma’isini pür-nakş idüp aks-i nihal
Ferş-i baga oldı bir atlas nihali cuy-bar
*
Verd-i ter la’lin tabak anun içinde hurdesi
Şehd-i fayıkdur bitüp olmış serapa dane-dar
*
Mey içilsün dilbere güller saçılsun sagara
Düşsün ateş dillere itdükçe feryadı hezar
*
Sünbül-i ma’i piyaz-ı surhdan kamet çeküp
Çıkdı zer fevvareden balaya ab-ı katre-bar
*
Geldi eyyam-ı cünun oldı gönüller bi-sükün
Ta-be-key şugl-i fünün ey Nadiri ol ‘ışka yar
KAYNAKÇA: Külekçi, Numan (1985): Ganizade Nâdirî, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri. Divanı ve Şehnamesi’nin Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum 392, Kâtip Çelebi. Keşfü’z- Zünûn. Şerafettin Yaltkaya tab’ı. 816, Riyâzî. Riyâzü’ş-şu’arâ. Nuruosmaniye Ktp. Nu: 3724 yk.137b