HAYATI
Divan şairi. Doğum tarihi tam olarak bilinmeyen Cinani’nin Bursa’da doğduğu bilinmektedir. 1595’te Bursa’da hayatını kaybetti ve Hamzabey Mezarlığı’na gömüldü. Asıl adı Mustafa’dır. Mehmed adlı birinin oğludur. Şairin çeşitli kaynaklarda adı Cenani olarak geçer. III. Mehmet döneminde yaşadı. Kadı olduğu ve bir süre müderrislik yaptığı biliniyor.
Cinani, yaşadığı dönemde özellikle muhammes ve müseddesleri ile tanındı. Alaya düşkün olduğu ve hazır cevaplığı ile tanındığı söylenir.
“Hallak-ı cihan aleme kıldıkça tecelli
Her şahsı birer halle kılmış müteselli”
Beytinin yinelendiği müseddesi ve,
“Dehr içinde hangi gün gördüm ki akşamı olmaya”
gibi dizeleri şiirlerinde anlama önem veren bir şair olduğunu göstermektedir. Bir muhammesinden aldığımız şu örnek de Cinani’nin akıcı bir deyişi sanatlı bir söyleyişe yeğlediğini kanıtlar:
“Peyine canın feda eyler gören reftarını
Şol kadar bihüş olur güş eyleyen güftarını
Bende kudret yok temaşa eyliyem ruhsarını
Görmeyip geçsem n’ola seyretmeden didarını
Görmemek yeğdir görüp divane olmaktan seni”
ESERLERİ
- Divan
- Riyazü’l-Cinan: mesnevi, Azeri İbrahim’in Nakş-ı Hayal adlı eserine nazire
- Cilaü’l-Kulüb: mesnevi, Dukakinzade Yahya’nın Usulname’sine nazire
- Bedayiü’l-Asar: mensur öyküler, latifeler
ESER ÖRNEKLERİ
DİVAN’DAN
HAYALİ’NİN BEYTİNE TESDİS
Nigara aşk- nice bir dilde nihan olsun
Demidür aleme sıdk-ı derunun dastan olsun
Bilinsün müddeinün cümle ahvali ıyan olsun
Kapında imtiyazum halk içinde biguman olsun
Gerek derviş-i dilriş ü gerek şah-ı cihan olsun
Sana aşık geçen evvel benümle imtihan olsun
*
Kimi aşık geçer vasla kimisi sade pehlüye
Garazsız kimse meyletmez sakın sen serv-i dilcüye
Kana’at eylemez el hatt ü hal ü çeşm ü ebruye
Sözüm tut i’timad etme begüm ağyar-ı bed-guye
Gerek derviş-i dilriş ü gerek şah-ı cihan olsun
Sana aşık geçen evvel benümle imtihan olsun
*
Seni sevdüm deyü kim bezl ederse yoluna malin
Reh-ı aşkında sadık zannedüp guş etme akvalin
Zamane halkınun çokdur bilürsün mekr ile alin
Eğer bilmek dilersen aşıkın keyfiyyet-i halin
Gerek derviş-i dilriş ü gerek şah-ı cihan olsun
Sana aşık geçen evvel benümle imtihan olsun
*
Şu kim eyler habibüm vaslın içün sana ibramı
Hazer kıl anı aşık sanma hayrolmaz serencamı
Sakın saydetmesünler sen humayiçün kurup damı
Dil-i şuride gibi puhte sanma gördüğün hamı
Gerek derviş dilriş gerek şah-ı cihan olsun
Sana aşık geçen evvel benümle imtihan olsun
*
Kapunda padişahum kullarun çok gerçi aşık
Cinani’yem kanı bir bana benzer aşık-ı sadık
Benüm akran içinde hamdüllillah aşk ile fa’ik
Melamet tekyesinde pir-i aşk oldum desem layık
Gerek derviş dilriş gerek şah-ı cihan olsun
Sana aşık geçen evvel benümle imtihan olsun
KAYNAKÇA: S. N. Ergün, Türk Şairleri, c: III, Nutku, Özdemir (1997). “XIV. Yüzyıldan XVIII. Yüzyıla Kadar Bursalı Kıssahanlar ve Meddahlar”. V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi. Ankara. 247-258.
