HAYATI
Şair ve yazar. Vulrutçin’de dünyaya geldi. 1565’te İstanbul’da yaşama veda etti. Nişancı Cami hazinesinde toprağa verildi. Tosyalı Kadı Celal’in oğludur. Koca Nişancı adı ile ünlenmiş olan Mustafa Çelebi’nin küçük kardeşidir. Babası Rumeli’de bulunduğu sırada dünyaya geldi.
Celalzade Salih Çelebi, ilköğrenimini tamamladıktan sonra Kemalpaşazade’nin derslerine devam etmiş ve mübeyyizliğinde (müsveddeleri temize çekme işi) bulunmuş, Hayrettin Efendi’den mülazım olarak (1520’lerde) Edirne’ye atanmıştır. Daha sonra sırası ile İstanbul, Murat Paşa, Sahn-ı Seman, Edirne ve Beyazıt medreselerinde müderris olarak görev yaptı. 1544’te Halep kadılığına getirildi. Oradan da Mısır’a vakıfları teftiş görevi ile gönderildi. Mısır Tarihi adlı yapıtını bu dönemde kaleme aldı. 1546’da İstanbul’a döndükten sonra yapıtının beğenilmesi sonucu önce Şam’a, bir yıl sonra da Mısır kadılığı görevine atandı. 1550’de azledildi. Kardeşinin Eyüp’te yaptırdığı caminin yanında bulunan evine çekildi ve kendini yazı ve araştırma çalışmalarına verdi. Beyazıt’ın istediği ile çevirdiği Cemamiü’l İtikayat’ın beğenilmesi üzerine, kendi isteği ile Eyüp Medresesi müderrisliğine verildi (1556’dan sonra). Uzun yıllar öğrencileri ile uğraştı. Sonunda gözlerinin zayıflaması, emekliliğini istemese yol açtı.
Celalzade Salih Çelebi, bir Divan düzenlemiş, on yaşında vefat eden oğlunun acısı ile bir mesnevi kaleme almışsa da, şairliğinden çok, münşi olarak ün kazanmış, özellikle tarih alanında verdiği yapıtları ile günümüze kalmıştır.
ESERLERİ
Tarih:
- Târîh-i Sultan Süleyman (Kanuni Sultan Süleyman’ın tahta çıkışından itibaren 1528 yılına kadar geçen olayları içine alır)
- Tarih-i Mısır (başlangıcından 1546 yılına kadarki Mısır tarihi).
Çeviri:
- Tercüme-i Cevâmiu’l-Hikâyât ve Levâmiu’r-Rivâyât (Tarih ve ahlâka dair olan eserde yer yer konulara uygun hikayeler de anlatılmıştır)
- Kıssa-i Behmen Şâh b. Fîrûz Şâh (Kıssa-i Fîrûz Şâh Tercümesi).
Şiir:
- Divan (‘Salih’ ve ‘Salâhî’ mahlaslarıyla yazdığı Arapça, Farsça ve Türkçe şiirlerin, gözlerine perde indikten sonra, hatırında kalanlarının dikte ettirilmesiyle meydana gelmiştir).
Sâlih Çelebi’nin bunlardan başka Miftâḥu’l-ʿulûm, el-Mevâḳıf, el-Viḳāye şerhlerine ve Iṣlâḥu’l-Îżâḥ’a hâşiyeleri bulunmaktadır
KAYNAKÇA: Abdülkadir Özcan, “Historiography in the Reign of Süleyman the Magnificent”, The Ottoman Empire in the Reign of Süleyman the Magnificent, İstanbul 1988, II, 185-187, İ. Hakkı Uzunçarşılı, “Onaltıncı Asır Ortalarında Yaşamış Olan İki Büyük Şahsiyet: Tosyalı Celâlzâde Mustafa ve Salih Çelebiler”, TTK Belleten, XXII/87 (1958), s. 422-441.
