HAYATI
Halk ozanı ve saz şairi. 1850’de Bayburt, Tahsini’de dünyaya geldi. 1915’te Tahsini’de yaşama veda etti. Asıl adı Ahmet. Babasını çok erken bir yaşta kaybettiği için yoksul bir yaşam sürdü. Medrese öğreniminden sonra köyünde döndü ve rençberlik yaparak yaşamını sürdürdü. Köyünde eşini kaybetmesinin ardından söylediği ağıt ile ünlendi. Ardından Erzurum ve Erzincan yörelerini dolaştı. Buralarda tanınmış şairler ile tanıştı. Daha sonra Bayburt’ta dönen Bayburtlu Celali, ölümüne kadar Bayburt’ta yaşadı.
Nakşibendi tarikatına bağlı olan Celali’nin eline saz almadığı, doğaçlama olarak söylediği şiirlerini güzel sesli ve saz çalabilen Mahmut adlı bir köylüsünün ezberleyip okudu söylenir. Halkın duygularını yalın bir dil ile yansıtmış olduğu şiirlerinde Bayburtlu Zihni’nin de etkisi belirgin olarak görülmektedir. Söyleyişindeki bu içtenlik sezilir. Bayburtlu Celali’nin şiirlerinden pek çoğu kaybolmuş, günümüze ulaşamamıştır. Şiirlerinin bir bölümü ölümünden sonra M. Kemal Yanbeğ tarafından derlenerek yayımlandı. Celâlî hakkında müstakil kitaplar (Haşlak 1963; Yanbeğ 1963; Doğan 1999; Kurnaz ve Tatcı 2000; Kurnaz ve Tatcı 1998; Güleç 1987), makalelerin (Özden 1984; Dizdaroğlu 1972) yanı sıra yüksek lisans seviyesinde hazırlanmış tezler de literatürde mevcuttur.
ESER ÖRNEKLERİ
BAYBURTLU CELALİ’DEN
Çekmiş gam kervanın yük tutmuş Leyla
Gözüne aldırmış pek ırakları
Vardım ki oturmuş hicren köşküne
Dağıtmış başından hep çıtakları
Mecnun göz yaşına derya dedikçe
Her katresi birden Mevla dedikçe
Sevda çöllerinde Leyla dedikçe
Arşa direklenmiş aşk ocakları
Bir söze aldattın şeydayı Leyla
Yedi yıl beklettin sahrayı Leyla
Bilmezdi CELALİ Leyla’yı Leyla
Sevdadır kaynatan bu nifakları
BAYBURTLU CELALİ
KAYNAKÇA: M. Kemal Yanbeğ / Bayburtlu Celalî Hayatı ve Şiirleri (1963), Cemâl Kurnaz – Mustafa Tatcı / Aşk Çağlayanı Bayburtlu Celâlî (1998), Arslan Tekin / Edebiyatımızda İsimler ve Terimler (2. bas.1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Günay, Umay (1992). Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Riya Motifi. Ankara: Akçağ Yay. Haşlak, Salim (1963). Halk Ozanı Bayburtlu Celâlî. Ankara: Dernek Yay. Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (1998). Aşk Çağlayanı Bayburtlu Celâli. Ankara: Reyhan Basımevi. Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatcı (2000). Bayburtlu Celâlî ve Şiir Dünyası. Ankara: MEB Yay. Özden, Şinasi (1944). ‘‘Celâlî’’, Ülkü Dergisi. S. 62, s. 4-5. Yanbeğ, Mahmut Kemal (1963). Bayburtlu Celâlî Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: Baha Basımevi.
