HAYATI
Şair ve yazar. 1766’da Antep’te dünyaya geldi. 1837’de İstanbul’da yaşama veda etti. Asıl adı Hasan Efendi. Antep’te kunduracılık yapan Ayni, 1780’deki Antep ayaklanmasında memleketini bırakarak Maraş, Elbistan ve Darende’de kaldıktan sonra 1790’da İstanbul’a geldi. İstanbul’da Sultan Ahmet medresesinde mantık ve matematik öğrenimini gördü. 1801’de Kazaskerlik dairesinde görev aldı ve musahhihliğe atandı. Tayyar ve Ramiz paşaların yanında bulundu. Arapça, Farsça öğretmenliği de yapan Ayni’nin mezarı Galata Mevlevihanesi’ndedir.
Şiirleri ile divan geleneğini sürdüren Ayni, daha çok düşürdüğü tarihler ve Sakiname’si ile tanınmıştır. Süruri onun için “Mesmu olur avazı görünmez göze bir şey” derken, İzzet Molla onu “asrın Bakisi” olarak tanımlamıştır. Ama,
“Envar-ı feyze mazhar olur kalbi saf olan
Almakta mah mihr-i cihan-tabdan füruğ”
Benzeri beyitleri ile basit bir imgeye dayanan Ayni, gazel ve kaside alanında orta çizgide bir şairdir.
ESERLERİ
- Nazmü’l-Cevahir
- Nusretname (yeniçeriliğin kaldırılması ile ilgili bir mesnevi)
- Külliyat (Sakiname ve Divan olmak üzere iki bölümden oluşur. Bilinen düzende olan Divanı’nda H.1202/1787-H.1252-1836 yılları arasında düşürülmüş tarihler büyük yer tutar.)
ESER ÖRNEKLERİ
DİVAN’DAN
I. BEND
Aksine devr eylesin şimden geri çerh-i anid
Asman geçsin zemine encüm olsun na-bedid
Ebr-i zulmetde kalıp gün görmesin eyyam-ı ıyd
Matem etsin karalar giysin şeb-i kadr-i sa’id
Mah-ı taban olmasın mihr-i felekden müstefid
Bulmasam fer aftab-ı subh-ı ümid
Kalb ola dud-i siyaha pertev-i nur-ı sefid
Atlas-ı çerh-i kühen-sal olmasın asla cedid
Ceyb ü daman-ı şafak pür hun ola ahd-i medid
Ah u feryad eylese alem değil emr-i ba’id
Bir dahi sen de cihana bakma ey çeşm-i ümid
Dem-be-dem kan ağla kim Sultan Selim oldu şehid
II. BEND
Bir şeh-i gazi mücahid fi sebili’llah idi
Bir hıdiv-i Cem-haşem Rüstem-vega Cem-cah idi
Bim-i kahrından adunun karı ah u vah idi
Nazım-ı kaanun-ı devlet ceyş-perver şah idi
Mesleki ser menzil-i şer’a varır şeh-rahidi
Ona tabi’ olmayanlar bir alay güm-rahidi
Asman ol şah-ı ali-rütbeye dergah idi
Pasban-ı taht-ı bahtı aftab u mah idi
Bir keramet-pişe sahib-hal ü dil-agah idi
Hasılı bir kutb-ı devran arif-i bi’llah idi
Bir dahi sen de cihana bakma ey çeşm-i ümid
Dem-be-dem kan ağla kim Sultan Selim oldu şehid
KAYNAKÇA: Asım Tarihi (yty.). C. I. İstanbul, Aynî Külliyâtı (1258). İstanbul.