HAYATI
15 Ağustos 1938 günü Antakya’da dünyaya geldi. Aygen Berel imzasını da kullandı. Sabriye Hanım ile öğretmen Selahattin Kutlu’nun kızıdır. İlk ve orta öğrenimini İskenderun, Gaziantep ve Antakya’da tamamladı. 1956 yılından Antakya Lisesi’ni bitirdikten sonra 1960’da Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun oldu. Personel eğitimi, organizasyon ve metot gibi çeşitlik uzmanlık konularında, İç İşleri Bakanlığı’na bağlı kamu kurumlarında görev yaptı.
İlk öyküleri ve kitap tanıtım yazıları Aygen Berel imzasıyla Özgür İnsan dergisinde yayımlandı. Sonraki öyküleri özellikle Türk Dili, Sanat Olayı, Gösteri ve Varlık dergilerde yer aldı. Öyküleri Arapça, İngilizce, Arapça ve Flamanca gibi çeşitli dillere çevrildi. Önce Milliyet gazetesinde tefrika edilen ilk romanı Kaçış ilgi ile karşılandı. Türkiye’nin belirli bir döneminin gerçekliğini, 27 Mayıs 1960 İhtilali öncesindeki çalkantılı ortamı küçük burjuva aydınlar bakımından başarıyla anlattığı kabul edildi. Öznel psikolojik gerçeğin ön plana çıktığı bu romanın dili, özenli, temiz ve şiirsel bulundu.
Tutsaklar adlı kitabında da bir grup siyasi tutuklu gencin, geçmişte aileleriyle olan ilişkileri, gençlerin yetişme sürecinde ailelerin çocuklarına olan tutumları incelendi. Sonraki romanı Bir Göçmen Kuştu O’da ise Kafkasya göçmeni bir ailenin Osmanlı’nın son dönemleriyle, Milli Mücadele ve Cumhuriyet’in ilk yılları arasında geçen çok yönlü serüvenleri anlattı. Hoşçakal Umut romanında yazar, roman kahramanına geçmişte içinde yer aldığı sol hareketin bir muhasebesini yaptırır. S. Gümüş’e göre bu roman “politik birey”i anlatmaya çalışan, ancak bunda pek de başarılı olamayan bir romandır. “Sen de Gitme Triyandafilis öyküsünde Fransız işgali altındaki İskenderun’da yaşayan azınlık bir ailenin engelli kızının başına gelenleri anlatır. Kadın Destanı ile koşuk biçiminde yazılmıştır. Gılgamış Destanı’nı temel alıp çağlar boyu sürüp giden kadın yazgısı ile bağ kurmaya çalışan yazar bu yolla insan kimliğinin “alt-insan” durumuna getirilen kadınlığın öyküsünü anlatır. Başta Hoşça kal Umut (Yön: C. E. İçöz, 1993) ve Sen de Gitme Triyandafilis adlı öyküsü ise “Sen de Gitme” adı ile 1995’de Tunç Başaran tarafından filmi çekilmiştir.
Ayla Kutlu, 13. Antalya Film Festivali Film Öyküsü (ikincilik); Bir Göçmen Kuştu O ile 1986 Madaralı Roman Ödülü; Hoşçakal Umut ile 1988 Mülkiyeliler Birliği Rüştü Koray Ödülü; Sen de Gitme Triyandafalis ile 1991 Sait Faik Hikaye Armağanı; Mekruh Kadınlar Mezarlığı ile 1996 Yunus Nadi Öykü Ödülü’nü almıştır.
Erendiz Atasu, Ayla Kutlu hakkında: “Romanın sözcüklerinden okurun bilincine ve duygularına dolan, Türkiye’nin ‘kadın’, ‘göç’ ve ‘şark’ta odaklanmış özüdür. Karakterlerin ve metnin ustaca kurgulanması yetmezdi bu özlü aktarıma, yazar dili duyarlıkla ve bilinçle kullanmasaydı. Ayla Kutlu’nun bana çok çekici gelen, grameri hafif, anlamı derin, sıradışı cümlelerden kurulmuş özgün bir yöntemi var. Yürük semai gibi, kısa ve seri adımlarla uçuşan bir dans gibi… Bu üslûptur, Emir Bey’in çocukluğunu sakatlayan kıyım gibi faciaları bile dengeleyen, bir sızı gibi yüreğe işleyen acının okurun zihninde melodrama ya da şövenizme duyarsızlaşmasını engelleyen, insancıl mesajı dil güzelliğiyle sarmalayan. Dilin akışı kimi zaman yerel sözcüklerle, kimi zaman özellikle Millî Mücadele yıllarını ve Osmanlı’nın yıkılışını anlatan bölümlerde, tarihin ruhunu iletebilen dönem sözcükleriyle varsıllaşıyor. Kutlu’nun imgesel Türkçesi, coğrafyamızı kaplayan çok geniş bir kumaş gibi, bir ucu geçmişe ve kırsala, öbürü bugüne ve kentsele uzanıyor. Bu kıvrak dili, yazar dilediğince ve gerektiğince bazen eşyanın ve yaşantının tüm ayrıntılarına kıvrımlıyor, pililiyor veya sapsade, dupduru bırakıyor. Sanırım, romanın güçlü atmosfer duygusunu sağlayan – kimi kez zamansal, 40’lı yıllar gibi; kimi kez mekânsal, Urfa ve unutulmaz Mardin bölümleri gibi- yazarın dille kurduğu bu olağanüstü iletişimdir” değerlendirmesini yapmıştır.
ESERLERİ
ROMAN: Kaçış (1979), Islak Güneş (1980), Cadı Ağacı (1983), Tutsaklar (1983), Bir Göçmen Kuştu O (1985), Hoşça Kal Umut (1987), Kadın Destanı (1994), Emir Bey’in Kızları (1998).
HİKÂYE: Hüsnüyusuf Güzellemesi (1984), Sen de Gitme Triyandafilis (1990), Mekruh Kadınlar Mezarlığı (1995), Merhaba Sevgi (Makedonca, 1995), Zehir Zıkkım Hikâyeler (2001).
İNCELEME: Sait Faik Abasıyanık 90 Yaşında (Perihan Ergun ile, 1996)
ÇOCUK HİKÂYESİ: Balina Aydın’ın Türk Dostları (1993), Acemi Avcının Serüvenleri (1993), Akıllı Çocukla Yaramaz Kedi (1993), Yıldız Yavrusu Ram-Ram’ın Dünya Serüvenleri (1994), Başı Kuşlu Çocuk (1995), Beceriksizler Sirki (1995), Çiçek Elli Robot (1995), Gezgin Kertenkele ile Kutup Ayısı 2. Kitap (1995), Artık Çok Oldunuz Harika İkizler 2 (1997), Hüsnüyusuf Güzellemesi (1998), İkizlerin Sırrı – Harika İkizler / 1 (1997), Merhaba Sevgi (1999), Islak Güneş (2002), Ateş Üstünde Yürümek (2004)
