HAYATI
Şair. 23 Temmuz 1925’te Çanakkale’nin Gelibolu ilçesine bağlı Karainebeyli köyünde dünyaya geldi. Arif Damar, 20 Ekim 2010 günü Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde kalp yetmezliği sonucu vefat etti. Cenazesi Kadıköy Moda Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Çengelköy Mezarlığı’nda toprağa verildi. Tam adı Arif İbrahim Damar’dır. Bazı yapıtlarını Arif Barikat ve Arif Hüsnü imzaları ile kaleme aldı. Mükerrem Hanım ile köy imamı ve öğretmeni Hüseyin Hüsnü’nün oğludur.
Arif Damar, ilk ve orta eğitimini Çanakkale ve Edirne’de tamamladıktan sona başladığı İstanbul Erkek Lisesi’nde iki yıl okuduktan sonra uzaklaştırıldı. Atatürk Orman Çiftliği’nde memurluk, Mahmutpaşa’da işportacılık ve bir şirkette muhasebe memurluğu yaptı. Suadiye’de Yeryüzü Kitabevi’ni kurdu ve yönetti. Ankara’da Ant ve İstanbul’da Yeryüzü dergilerinin yazı kurulu üyeliklerinde bulundu.
1946’da Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi’ne üye olan Arif Damar, 1947’de Türkiye Gençler Derneği’ne üye oldu. Askerlik görevini Erzurum ve Zaza’da yaptı. 1951’de TKP’ye üye olduğu gerekçesiyle tutuklandı. Soruşturmanın sürdüğü iki yıl boyunca cezaevinde kalan Arif Damar, iki yılın sonunda kanıt yetersizliğinden aklandı. Günden Güne kitabı 1957’de toplatıldı ve hakkında açılan davada suçsuz bulundu. 1967’de Türk Solu dergisinde çıkan “Che” adlı şiiri ve 1983’te Sakarya gazetesinin Seslerin Ayak Sesleri kitabını alarak yayımladığı “Vietnam” şiiri nedeni ile hakkında yedi buçuk yıl ağır hapis cezası istemiyle açılan davalar aklanmayla sonuçlandı.
Arif Damar’ın ilk şiiri “Edirne’de Akşam” 1940’ta Yeni İnsanlık dergisinde yayımlandı. Sonraki yıllarda yazı ve şiirleri Ant, Yeryüzü, Dost, Yelken, Yeditepe, Yön, Papirüs, Türk Solu, Türkiye Yazıları, Milliyet Sanat, Gösteri, Yeni Düşün, Varlık ve Adam Sanat gibi pek çok dergide yer aldı. Ulus, Tanim, Demokrat ve Demokrasi gazetelerinde yazılar kaleme aldı. İlk şiirlerinde Arif Damar, yerleşik, durmuş oturmuş, savaş aleyhtarı, anti-faşist, halkçı, insancıl özü belirlenmiş şiirler olarak değerlendirildi. 1956’dan sonraki şiirlerinde ise Şükran Kurdakul’un deyimi ile “yeni dil ve söyleyiş olanakları” aradı. Yüksel sesle okunacak coşkun söyleşiler yerine öz yönünden toplumsallığı yitirmeyen, değişik duyarlılıklara açılan, temiz, etkili, kendine özgü buluşlara ve imge gücüne dayanan bir şiir kurmayı başardı. Şiirlerinden bazıları Ö. Özgeç, V. Özerdemli ve S. Özhan tarafından bestelendi. Damar, kendi sesinden şiirlerini 1987’de “Eski Yağmurları Dinliyordum” adlı şiir kasetinde topladı.
Arif Damar’ın onu kendi kuşağından ayıran en belirgin özelliği Garip, İkinci Yeni ve gerçeküstücülüğe açık olması, biçim ve dil araştırmalarını elden bırakmadan kendi bireysel gerçeğini aramaya yönelmesidir. İlhan Berk, Arif Damar’ın Ölüm Yok Ki adlı eserine yazdığı önsözünde “Sen ey ‘soğuk demircisi’ şiirin!” diye bitirmiştir. Atilla Özkırımlı Arif Damar hakkında “insan gerçeğini derinden kavramayı amaçlayan, şiirselliği ve şiir estetiğini de gözeten şiirleri ile tanındı. Kısa şiirlerinde kimi zaman bir görüntü ustası, kimi zaman biz özdeyişçi kimliğindedir. Gitgide yalın bir anlatıma kaymıştır”.
1959’da “İstanbul Bulutu” adlı şiiri ile Yeditepe Şiir Ödülünü Cemal Süreya ile paylaşan Arif Damar, 1994’te Salihli Dionysion Şiir Ödülünün; 1996’da Edebiyatçılar Derneği Onur Ödülünün sahibi oldu. Arif Damar, Türkiye Yazarlar Sendikası, PEN Yazarlar Derneği ve Edebiyatçılar Derneği üyesiydi.
ESERLERİ
Şiir:
- Günden Güne, İst.: İstanbul Mtb., 1956
- İstanbul Bulutu, İst.: İstanbul Mtb., 1958
- Kedi Aklı, İst.: İstanbul Mtb., 1959
- Saat Sekizi Geç Vurdu, İst.: İstanbul Mtb., 1962
- Alıcı Kuş, İst.: Fahir Onger, 1966
- Seslerin Ayak Sesleri, İst.: Cem, 1975
- Alıcı Kuşu Kardeşliğin, (ilk beş kitap) İst.: Cem, 1976
- Ölüm Yok ki, Ank.: Türkiye Yazıları, 1980
- Ay Ayakta Değildi, İst.: Cem, 1984
- Acı Ertelenirken, (seçme şiirler) İst.: Adam, 1985
- Günden Güne/Dost, (1945’te basılamayan “Dost” adlı kitabıyla birlikte) İst.: Cem, 1986
- Yoksulduk Dünyayı Sevdik, İst.: Bilim Kitabevi, 1988
- Alıcı Kuşu Kardeşliğin, (genişletilmiş ilk beş kitap) İst.: Can, 1990
- Ay Kar Toplamaz ki, (son dört kitap) İst.: Can, 1990
- Onarırken Kendini, İst.: Varlık, 1992
- Eski Yağmurları Dinliyordum…, (seçmeler) İst.: YKY, 1995
- Seçme Şiirler, İst.: Adam, 1998
- Kitaplar Kitabı: Toplu Şiirler, İst.: Gendaş Kültür, 2001
- Kırık Makara, İst.: Alkım, 2004
- Külliyen Red, (Toplu Şiirler), İst.: Bilim Sanat, 2004
- Gitme Kal, (Seçme Şiirler), İst.: Toroslu, 2006
- Yoksulduk Dünyayı Sevdik, (Toplu Şiirler), İst.: Kırmızı, 2007
- Bir Gökkuşağı İnerse Nasıl, İst.: Babil, 2008
Deneme:
- Edebiyat Yazıları, İst.: Hayal, 2007
Roman:
- Yağmurlu Sokak, (M.C.Anday’la), İst.: Don Kişot, 2002
ESER ÖRNEKLERİ
ARİF DAMAR ŞİİRLERİ
SESLERİN AYAK SESİ
Kırlangıçlar dönecek yakında
Açılacak onurlu kapıları
Haziran sabahlarının
Ağırdan
Yer gök deniz nasıl bak
Birbirine karışacak
Çiçekler başı çekecek hey Nice
Sonra çocuklar
Balonlar uçurtmalar bulutlar ellerinde
Ardından
Beyazlar kırmızılar kayıklar
Haydiii
Yeşilde mavilikte
Ayak sesleri var başka işiteceksin
Bizlerin ayak sesinden
Toprağın var suların var ağaçların var
Günlerin gecelerin
Sözlerin biçimlerin ayak sesleri
Ayak sesleri kıyamet gibi
Işığın ayak sesi
Gölgenin ayak sesi
Seslerin ayak sesi
Çocuğum ilk ağızla bunları belle
YOL GİDER AH NASIL DA
De bana
Anlat hadi
Kaç
Kaç kez
Gönül gözüyle gördük
Can kulağıyla dinledik ki
Ah çın çın nasıl da güzel
Bir aydınlık
Beklenmedik bir zamanda
Beklenmedik bir zamanda
Beklenmedik yerde
Önümüzde
Arkamızda
Her yerde
Bir ses
Seslenen bir ses
Adımızı
Bir selam
Bir merhaba
Trende
İskelede
Durakta
Uzakta
Ah uzakta
Ah Bozcaada / Tenedos’da
Bir şarkının ilk sözlerinden
Bir martının son sözlerinde
Ay saklanır bir buluttan bir buluta
Göz kırpar
Erken sabahların
Kurnaz yıldızı
Suda
Düşen yaprak ah nasıl da
Ah çın çın suda
Akarken
Kibrit nerede derken
Bir dergiye bakarken
Kuşluk vakti
Kapımızı kaparken
Sokaklar bakakalır
Kırlangıçlar çocuklar da
Ah çın çın nasıl da güzel
Yol gider ah nasıl da
…
KAYNAKÇA: BF (5 Eylül 1999); Necatigil, İsimler, 119-120; Özkırımlı, TEA, II, 343-344; “Damar, Ârif”, TDEA, II, 188; Kurdakul, Sözlük, 198; Karaalioğlu, 157-158; D. Özlü, “Arif Damar Üzerine”, Seslerin Ayak Sesleri, (A. Damar, önsöz) İst., 1975, s. 5-12; H. Altınkaynak, Edebiyatımızda 1940 Kuşağı, İst., 1977; İ. Berk, “Bir Soğuk Demirci”, Ölüm Yok ki, (A. Damar, önsöz) Ank., 1980, s. 11-15; A. Damar, Eski Yağmurları Dinliyordum…, (“Söyleşiler”), İst., 1995; M. Fuat, “Seçme Yapıtları:”, Cumhuriyet, 21 Şubat 1996; A. Kalender, “Su Sesli Şair”, Cumhuriyet Kitap, S. 373 (10 Nisan 1997); A. Damar, Seçme Şiirler, (“Yaşamöyküsü”), İst., 1998, s. 66-69.