HAYATI
Türk yazar, gazeteci ve siyaset adamı. 1897’de İstanbul’da dünyaya geldi. 6 Kasım 1922’de İstanbul’da yaşama veda etti. Asıl adı Ali Rıza olan Ali Kemal, Mumcular kâhyası Çankırılı Hacı Ahmet Efendi’nin oğludur.
Ali Kemal, Mülkiye’nin dördüncü sınıfında öğrenci iken bu okuldan ayrılıp Paris’e gitti. 1886’da Paris’ten Cenevre’ye geçti. 1888’de Babasından kalan malı mülkü satarak Paris’ yerleşmek ve Mülkiye sınavlarını vermek üzere İstanbul’a geldi. Kısa bir süre sonra siyasi eylemleri nedeni ile tutuklandı. 1889’da Halep’e sürüldü. 1894’te İstanbul’a dönünce yeniden sürüleceğini öğrenince tekrar Paris’e gitti. Bu dönemde İkdam gazetesinde yazılar yayımlayarak ve özel dersler vererek geçimini sağladı. Meşrutiyet’in ilanından birkaç gün önce İstanbul’a geldi. İkdam gazetesinin başyazarlık görevini üstlendi. Ali Kemal, bu dönemde İttihat ve Terakkiye karşı muhalefeti ile tanındı. Peyam gazetesini bu dönemde yayımladı.
1919’da Hürriyet ve İtilaf partisine giren Ali Kemal, Damat Ferit kabinesinden önce Maarif, daha sonra da Dahiliye Nazırlığı yaptı. Mizancı Murat’ın Paris’e gelip Jön Türkler’in başına geçmesi üzerine, kısa bir süre o da bu harekete katıldı. 1899’da okuldan mezun olunca, önce öğrenci müfettişliğine, daha sonra Brüksel sefareti kâtipliğine tayin edildi. 1900’de Mısırlı bir prensin çiftliğini yönetmek üzere gittiği Kahire’de Mecmua-i Kemal (1901) ve Türk (1903-07) adlarıyla iki dergi yayımladı. 1903’te İsviçre’de tanıştığı bir İngiliz kızla evlendi.
Ali Kemal, Nezaretten ayrılınca daha önce de çıkardığı Peyam gazetesini Mihran’ın Sabah’ı ile birleştirerek Peyam-ı Sabah adı ile yeni bir gazete çıkarmaya başladı. Bu yüzden Artin Kemal adı ile ünlendi. İşgal yıllarında Milli Mücadele karşıtı yazılar yayımladı. Bir Pazar günü Beyoğlu’nda tıraş olurken iki görevli tarafından tutuklandı, yargılanmak üzere Ankara’ya yollandı. İzmit’teyken, hükümet konağından çıkarıldığı sırada halk tarafından taşa tutularak öldürüldü.
Ali Kemal, siyasal tutumu bir yana, gazetecilik çalışmaları ile dönemin edebiyatına katkıda bulunmuştur. Peyam gazetesinin eki olarak çıkardığı Peyam-ı Edebi’de Rıza Tevfik, Ahmet Refik, Yahya Kemal ve Yakup Kadri gibi yazarların yazılarını yayımladı. Ali Kemal, romanlarında ise gerçekçiliğe yöneldi. Kişilerini aydınlar arasından seçerek onların toplumsal yaşayış ile çatışmalarını, kültür farklılıklarını yansıtmaya yöneldi. Şiir türünde verdiği eserlerinde ise Muallim Naci’yi izledi. Döneminde Türkçeyi en güzel kullanan yazarlardan biri olan Ali Kemal çok rahat ve hatasız yazmakla da tanınmış bir gazetecidir. Otobiyografik özelliği ağır basan romanları uzun öykü denebilecek yapıdadır. İlk defa 1913’te tefrika edilen anıları oğlu Zeki Kuneralp tarafından yayımlandı.
ESERLERİ
Roman:
- İki Hemşire, İst., 1315/1897
- Çölde Bir Sergüzeşt, İst., 1316/1898; (Bu iki roman 1329/1913’te Bir Sayh-i Şebap adıyla birlikte basılmıştır)
- Fetret, İst.: Muhtar Halit Külliyatı, (2 kısım) 1329/1913-1330/1914
Tarih: Mesele-i Şarkiye:
- Medhal, Kahire: Kütüphane-i Kemal, 1900
- Bir Safha-i Tarih, İst., 1329/1913
- Rical-i İhtilal: Condorcet, Saint-Just, Danton, Robespierre 1329/1913
Anı:
- Tunus, Paris, 1900; Ömrüm, (haz. Z. Kuneralp) İst., 1985
Diğer:
- Sorbon Darülfünunu’nda Edebiyat-ı Hakikiye Dersleri, İst., 1314/1898
- Paris Musahabeleri, 3 c., İst., 1899
- Yıldız Hatırat-ı Elimesi, İst., 1326/1910
- İlm-i Ahlak, İst., 1330/1914
- Raşit Müverrih mi, Şair mi?, İst., 1334/1918
- Makaleler, (Peyam-ı Edebi’deki dil ve edebiyat yazıları; haz. H. Pala) 1997.
KAYNAKÇA: Hüseyin Cahit (Yalçın), Kavgalarım, İst., 1326, s. 37-92; Yahya Kemal, Portreler, 70-99; Rıza Tevfik, Biraz da Ben Konuşayım, İst., 1993, s. 221-279; İbnülemin, Şairler, II, 837-841; Levent, 202-206; V. Aras, “Ali Kemal”, TDEA, I, 113; M. Uzun, “Ali Kemal”, DİA, II, 405; A. Uçman, “Ali Kemal”, YYOA, I, 214-215, İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013)
