HAYATI
Osmanlı padişahı ve divan şairi. Adli, II. Beyazıt’ın şiirlerini kaleme alırken kullanmış olduğu mahlasıdır. 1447’de kimi kaynaklara göre Yunanistan sınırları içinde kalan Dimetoka, diğer kaynaklara göre ise Amasya’da dünyaya geldi. II. Beyazıt, 1512’de oğlu Yavuz Sultan Selim tarafından tahttan çekilmeye mecbur edildi ve Dimetoka’ya sürgün edilirken yolda hayatını kaybetti. Cenazesi İstanbul’a getirilerek kendisi tarafından yaptırılan caminin haziresinde toprağa verilmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in oğlu ve Yavuz Sultan Selim’in babasıdır. 1481’de Fatih’in ölümü üzerine tahta çıktı. Cülusu sırasında kardeşi Cem Sultan’la çok uğraşmıştır.
II. Beyazıt, Osmanlı padişahlarının alim ve şairlerinden biridir. Saltanatı süresince bilim adamlarını korumuştur. Beyazıd adına pek çok eser yazılmış, içlerinden kendisine taktim edilenleri ise mutlaka okumuştur. Ancak Beyazıt, babası gibi geniş düşünceli bir hükümdar değildi. Padişah, devrindeki Hatip-zade ve Molla İzari gibi tutucu bir kesimin etkisi altında idi. Hatta bu yüzden Molla Lutfi gibi bir düşünürün idam edilmesine de göz yummuştur. Molla Lütfi, Fatih Sultan Mehmet’in sarayındaki kütüphanesinin ilk hafız-ı kütübü idi ve o da Şeyh Vefa tekkesine devam edenlerdendi.
ESERLERİ
II. Beyazıt Divanı: Adli mahlası ile şiir yazan Beyazıt’ın divanı 1890’da yüz sekiz sayfa olarak İstanbul’da basıldı. Beyazıt’ın kardeşi Cem ile çekişmeleri sırasında birbirlerine söyledikleri oldukça meşhurdur.
ESER ÖRNEKLERİ
II. BEYAZIT DİVANI’NDAN
GAZELLER
GAZEL I
İy felek daim beni sen na-murad itmek neden
Beni gam-gin eyleyüp ağyarı şad itmek neden
Dad elünden iy felek her gün bana cevr eyleyüp
Ol rakib-i kafire adl ile dad itmek neden
Cahilun virup felek maksadın ehl-i danişün
Na-murad olmasını daim murad itmek neden
Hura benzer ol sanem-suret de gerçi iy felek
Sen bu hüsn ile anı kafir-nijad itmek neden
Nimet-i vaslı felek virüp rakibe, zehrinün
Kasesini pür idüp Adli’ye zad itmek neden
GAZEL II
Subha dek nalanam iy hurşid-ruh sen mahdan
Niçe bir feryad idem korkmaz mısın Allah’dan
Zülfi zencirin uzatmaz gör niçe ser-fitnedür
Açılup Mecnun olan diller çıkadur çahdan
Nalesinden aşıkun ya Rab niçe handan olur
Ah elünden ol sitem-karun kayurmaz ahdan
Kapuna varmağa kuyun itlerinden korkaram
Ben geda bu hirmeti umar mıdum sen şahdan
Hak-i payine yüzün bir kerre sürsen Adliya
Boşuna devlet yiterdi sana ol Allah’dan
KAYNAKÇA: Turan, Şerafettin (1992). “Bayezid II”. İslâm Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 234-238.