HAYATI
Şair, hattat ve müzikçi. 1663’te İstanbul’da dünyaya geldi. 1713’de İstanbul’da hayatını kaybetti. Mezarı Edirnekapı’dan Eyüp’e giden yol üzerindedir. Mahzen katibi Mehmet Efendi’nin oğludur. Medrese öğrenimi gördü. Müderrislikte, Selanik, Bursa, Mısır ve İstanbul kadılıkları görevlerinde bulundu. Anadolu ve Rumeli kazaskerliği yaptı. 1683’te Selanik kadısı olarak görev yaptığı sırada bir şikayet üzerine sürgüne gönderildi. 1687’de padişah tarafından affedildi ve Bursa kadılığı görevine atandı.
Arapça, Farsça ve Türkçe şiir söyleyip yazan Abdülbaki Efendi, aynı zamanda talik yazıda usta bir hattatı ve Mevlevi musikisi ile uğraşmıştı. Şiirleri, Nabi devrini Lale Devri şiirlerine bağlayanlar evsafındandır. Dili mükemmel, mazmun ve sanatlı ifadeye muktedir, fakat hayata da mütemayil, aynı zamanda şuhluk ve zarafet sahibidir. Nevzemin bazı gazelleri devrinin pek çok tarafından tanzir edilmiştir.
Abdülbaki Arif Efendi, devrinde çok taktir edilmekte beraber, sonraları şöhreti azalmış ve büyük Divan şairleri arasında yer almamıştır. Çünkü divan şiirinde muayyen bir sahayı temsil edebilecek derecede üstün bir hususiyet göstermediğinden büyük şairlerin yanında bugün sönük kalmaktadır.
ESERLERİ
- Dîvân
- Minhâcü’l-Usûl
- Mirâciyye
- Siyer-i Şerîf
ESER ÖRNEKLERİ
ŞİİRLERİ
I
Ey kerem-pişe Cemil-i Settar
Ne kadar mücrim ise Arif-i zar
Afvedip cürmünü mağfür eyle
İki alemde de mesrur eyle
Ne kadar yoğ ise istihkakı
Mazhar-ı luft ola Abdülbaki
II
Cünûnın mest-i şevkun tab‘-ı bed-gûyân ziyâd eyler
Olur Mecnûn’a bir rıtl-ı girân her sengi etfâlün
Olurdum ben dahî pervâneveş reh-yâb-ı cem‘iyyet
Bileydüm kandedür ey şem‘-i bezm-ârâ şebistânun
Yolunda hâk-sâr olsa yine üftâde-i ‘ışka
Degürmez rûzgâr-ı kîne-perver tarf-ı dâmânun
***
Hurûc itmektedür hem-vâre bâd-ı âh-ı serdümden
Misâl-i kulzüm-i mevvâc dâmânumda hûn-ı dil
KAYNAKÇA: Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (hzl.) (1999). İsmail Belîğ Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr. Ankara: AKM Yay, Çapan, Pervin (hzl.) (2005). Mustafa Safâyî Efendi Tezkire-i Safâyî: Nuhbetü’l-Âsâr Min Fevâ’idi’l-Eş’âr İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: AKM Yay, Erdem, Sadık (hzl.) (2013). Mehmed Sâlih Yümnî Tezkire-i Şuara-yı Yümnî İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Tıpkıbasım. Ankara: TTK Yay, Erdem, Sadık (1988). “Mehmet Salih Yümnî-Tezkire-i Şuara-yı Yümnî”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi (55): 85-101, İpekten, Halûk, M. İsen, R.Toparlı, N. Okçu ve T. Karabey (1998). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: KTB Yay.