HAYATI
XIV. yüzyıl erenlerinden ve Bektaşi şairlerinden. “Bektaşi rivayetine göre Hacı Bektaş’ın amcası Haydar Ata’nın oğlu Hasan Gazi’nin oğludur” (A. Gölpınarlı). Aşık Paşazade tarihinde, Bursa’nın fethine katıldığı belirtilen Abdal Musa’nın Elmalı’da yaşamış olduğu söyleniyor. Kaygusuz Abdal, onun dervişi olduğunu belirtir ve şiirlerinden Abdal Musa’nın Elmalı’da yaşadığı anlaşılır. Adına yazılan Vilayetname, onu bu bölgede gösterdiği gibi, Elmalı’da adına yapılan Bektaşi tekkesi de bu rivayeti doğrular. Bursa’da bulunan ve ona ait olduğuna inanılan mezar ile Aşık Paşazade’nin sözleri birleşince, aynı çağda yaşamış iki Abdal Musa karşısında olduğumuz kanısı uyanmaktadır. Ama kaynaklarda iki Abdal Musa’dan söz edildiğine göre, iki rivayetten hangisinin doğru olduğunu kestirmek güçtür. Yalnız kendi şiirlerinden anlaşıldığına göre, Horasanlılardandır. Doğum yeri Azerbaycan’ın Hoy şehridir ve Hacım Sultan’a bağlıdır.
Abdal Musa’nın bir Nasihatname’si ve birkaç şiiri bulunmaktadır. Ama bu şiirlerin onun olduğu da kesinlikle ileri sürülemez. Post sahibi şeyhlerden olduğu için adına çokça şiir söylenmiş, belki de bunlar Abdal Musa’ya ait sanılmıştır. Bu şiirlerin bulunduğu mecmualar, daha sonraki dönemlerde düzenlenmiş olduğu gibi, aynı şiirin dörtlük eklenmiş ya da çıkarılmış biçimleri de bulunmaktadır. Abdal Musa’dan bir dörtlük:
“Bizim zahmumuza merhem bulunmaz
Biz kudret okunda gizli yaydanuz
Yedi derya bizim keşkülümüzde
Hacım umman ise biz de göldenüz”
ESERLERİ
- Nasihatname
- Şiirlerine bazı mecmualarda rastlanır.
ABDAL MUSA ÜZERİNE
“… Abdal Musa derler idi, bir derviş var idi. Hatun Ananın muhibbi idi. Ol zamanda şeyhlik ve müritlik igen zahir değil idi. Silsilesinden dahi fariğler idi. Hatun Ana ol azizin (Hacı Bektaş’ın) üzerine mezar etti. Geldi, bu Abdal Musa, bunun üzerinden bir nice gün sakin oldu. Orhan devri geldi gazalar etti.
Sual: Bu Bektaşiler eyidürler kim Yeniçerilerin başındaki tac Hacı Bektaş’ındır derler.
Cevap: Yalandır! Ve börk hod Bilecik’te Orhan zamanında zahir oldu. Yukarı babta beyan edip dururum. Ve illa Bektaşiler giymeğe sebep: Abdal Musa, Orhan zamanında gazaya geldi. Ve bu Yeniçerinin arasında bile yürüdü. Ve bir Yeniçeriden bir eski börk diledi. Yeniçeri üsküfünü çıkardı. Bunun dışında giydirdi. Abdal Musa vilayetine geldi ol börk ile başında. Sordular kim: “Bu başında nedir? Ol eyitti: “Buna elif derler” dedi. Vallahi bunların taçlarının hakikati budur. (Aşık Paşazade, Tevarih-i Al-i Osman’dan)
ESER ÖRNEKLERİ
NASİHAT-NAME
Evvel sırrunu kavi sakla, çok söyleme. Muin ol Gavgalu yirden kaç. Bilmedüğün kişiye mukaarin olma. Düşmanlığı sebkatetmiş kişi ile dost olma. Bir kimsenün musibetine gülme. Senden ulu kimesne ile mücadele itme. Mustakim ol. Musibete sabr eyle. Evvel fikr idüp ba’dehu söyle. Her gılman ve avretlere söyleme. Dünyaya meyil virme. Bir kimesneye bir şey içün dervişlik satma. Zahir padişahına karib olma. Bir maslahat vezir ve rical kapusına varma. Bana eyü diyenler diyü sofılık satma. Düşmanına yüz virme. Her buldığına şükr it.
Elden gelür ise yalunuz yimek yime. Pir’i danişi Hak karındaşun bilgör. Evliyaullahdan ve mürşidden ayrılma. Hak divanından ayrılma. Ahde vefa it. Vakti zayi etme. Resullulah ve Ali Evladı’na can u dilden muhibb ol ve mahabbet olmaya daima salat ile yad eyle. Ehlullah ile mahabbet ider iken eyvana kerem buyurdunuz diyu daima niyaz eyle. Muhammed, Ali düşmanları olan kafir ve münkirler ile muhabbet itme, zira dost darılur. Zahir imamlara, mihün olanlara eyüdür dime. Kendine ziynet virme gönlüne ziynet vir. Kallaş pirsüz ademler ile yoldaş olma, zira yol erkan bozılur. Yavuz olma zira yigirmidört saatde bin devre girersin devürlerin kankısında bulunur isem ol sıfatla haşr olursun, vesselam.
KAYNAKÇA: Ergun, Sadeddin Nüzhet (1936). Türk Şairleri. C.1. İstanbul. s. 164-171, Ergun, Sadeddin Nüzhet (1944). Bektaşi Şairleri ve Nefesleri. İstanbul: Kenan Matbası.
