HAYATI
Divan şairi. 1679’da İstanbul’da dünyaya geldi. 1746’da İstanbul’da yaşama veda etti. Mezarı Sinan Paşa Camisi’nde bulunan türbededir. Şarki Karahisarlı bir mimarın oğlu olan Şeyh Rıza, bu sebeple Neccarzade-Dülgerzade adı ile tanınmıştır.
Şeyh Rıza, öğrenimini yaptıktan sonra celveti şeyhlerinden olan Fenayi Mustafa Paşa’nın şeyhlerinden oldu. Daha sonra Edirne’ye gitti ve burada Arapzade Mehmet Hilmi’ye bağlanıp nakşibendiliği seçti. Şeyhinden hilafet aldıktan sonra İstanbul’a dönüp, Beşiktaş’ta Sinan Paşa Camisi’nin yanındaki nakşi tekkesinde şeyh oldu ve otuz yıl kadar bu görevi yürüttü.
Şeyh Rıza, Divan’ını Tuhfetü’l-Irşad, Zuhurat-ı Mekkiye ve Hatimetü’l Varidat adı ile üç bölüme ayırmış, bir bölüme ise ad koymamıştır. Dil ve ifade itibari ile 18. yüzyıl başlarının sade ve düzgün ifadesi içinde bulunan Divan’ında yer yer şahsi, hakimhane ve bazen de aşıkane mısralar göze çarpmakla beraber, divanına dini ve tasavvufi bir ruh da tam olarak hakimdir.
Şeyh Rıza’nın tamamen hakim olduğu Divan şiiri temlerine bakışı ve mazlumlarını kullanışı hep ruhu iledir. Ara sıra hakiki ve maddi kimlikleriyle görülen saki, sevgili, ay ve güneş de aynı ilahı aşk ruhunun mihveri etrafında dönmektedir. Bu manzara Rıza’nın eserine kendine mahsus bir alem manzarası vermekte ve bu alem onun belli başlı özelliklerini teşkil etmektedir. Şiirlerinin büyük bir bölümü naat ve münacattır. Bu açıdan Nazim’e benzetilir.
Lafız sanatlarına önem vermeyen Şeyh’in şiiri anlam bakımından Nabi yoluna kayan zengin ve kuvvetli bir dili ile düzgün ve mükemmel bir ifadesi vardır. Duygularında samimi ve ağırbaşlıdır. Devrinin kuvvetli bir şairi sayılacak kadar niteliklidir.
ESERLERİ
- Divan
ESER ÖRNEKLERİ
Lebin vasfında sultanım dehan aşık zeban aşık
Sana ey mihr-i tabanım zemin aşık zaman aşık
*
Vücud-u aleme ba’is vücudun olduğu zahir
Mine’l-evvel ile’l-ahir sana kevn ü mekan aşık
*
Eğer mahri eğer peyda eğer akil eğer şeyda
Senin şevkin ile cana nihan aşık ayan aşık
*
Gören aşık cemal-i ba-kemalin görmeyen aşık
O gül ruhsara billahi Hudavend-i cihan aşık
*
Eya sultan-ı mahbuban buyur erbab-ı aşk içre
Desinler İbni Neccar’a budur ibni fülan aşık
KAYNAKÇA: “Mesnevihan Bir Müceddidî Şeyhi: Neccarzâde Mustafa Rıza’nın Hayatı ve Tasavvufî Görüşleri”, Tasavvuf, sy. 14, Ankara 2005, s. 159-178; M. Baha Tanman, “Neccârzâde Tekkesi”, DBİst.A, VI, 59-60.
