HAYATI
Gazeteci, yazar, tiyatro ve basın tarihçisi. 1891’de İstanbul, Rumelihisarı’nda dünyaya geldi. 12 Aralık 1945’te Cağaloğlu’nda bulunan İctihad Evi’ndeyken beyin kanaması geçirdi. Buradan Yerebatan Sağlık Yurdu’na kaldırıldıysa da kurtarılamadı. Kocamustafapaşa’daki Merkezefendi Mezarlığı’nda toprağa verildi. Bazı yapıtlarını Ahmet Kamil imzası ile kaleme aldı. Hazine-i Evrak, İnsaniyet ve Ceride dergilerini yayımlayan Mahmut Celalettin Bey’in ve Tepedelenli Ali Paşa’nın torunlarından Emine Neyyir Hanım’ın oğlu. Yazar Abdülhak Şinasi Hisar’ın küçük kardeşidir.
İlköğrenimini Rumelihisarı’nda bulunan Gaziosmanpaşa İptidai Mektebi’nde okuyan Selim Nüzhet Gerçek, ortaokul ve liseyi ise Galatasaray Sultanisi’nde tamamladı. Daha sonra İsviçre’ye gitti ve burada Cenevre Üniversitesi Edebiyat Bölümü’nden mezun oldu. I. Dünya Savaşı sebebi ile birkaç yıl Avrupa’da kalan Gerçek, yurda döndükten sonra gazetecilik yapmaya başladı. Darülbedayi’de kısa bir süre rejisörlük yaptı (1923). Cumhuriyet’in ilanından sonra Robert Kolej’de on yıl kadar Türkçe ve tarih öğretmeni olarak çalıştı. 1933’te, Maarif Vekâleti tarafından açılan neşriyat sergisini düzenlemek ve yeni harflerle yayımlanan kitapların bibliyografyasını hazırlamakla görevlendirildi. Atatürk’ün talimatıyla 1934’te kurulan Basma Yazı ve Resimleri Derleme Müdürlüğü’ne atandı ve bu görevi ölümüne kadar sürdürdü.
İlk yazılarını Galatasaray Sultanisi’nde öğrenciyken arkadaşları ile birlikte çıkardığı Nirenk adlı dergide yayımlayan Selim Nüzhet Gerçek’in sonraki yıllarda ürünleri Yarın, Milliyet, Yeni Türk, Cumhuriyet, Yedigün, Yücel, Perde ve Sahne, Akşam, Tarihten Sesler, Tasvir-i Efkâr, İstanbul ve Ulus gibi pek çok dergi ve gazetede yer aldı. lk olarak, çevirdiği ve uyarladığı tiyatro eserleriyle tanınan Gerçek’in arşiv belgelerine dayanan tiyatro ve basın tarihine ilişkin çalışmalarının yanı sıra folklor alanında da yapıtları vardır. Basılı olanlar dışında, çevirdiği ve uyarladığı oyunlar ve oynandıkları tiyatrolar şöyle sıralanabilir: “Aman Hanım Biraz Su” (A. France’tan, Türk Tiyatrosu, 1921), “Ben de Operet Yazarım” (müzik Muhlis Sabahattin Ezgi, İstanbul Operet Heyeti, 1921), “Miras Peşinde” (uyarlama, Milli Sahne, 1926), “Zamane Mektebi” (uyarlama, Milli Sahne, 1926), “Oyun İçinde Oyun” (uyarlama, İstanbul Şehir Tiyatrosu, 1941), “Promete Zincirde” (Aiskhylos’tan çeviri, İstanbul Şehir Tiyatrosu, 1942), “Kurbağalar” (Aristophanes’ten çeviri, Darülbedayi, 1943).
ESERLERİ
Araştırma:
- Türk Matbaacılığı, İst.: Matbaa-i Ebüzziya, 1928
- Türk Temaşası: Meddah, Karagöz, Ortaoyunu, İst.: Matbaa-i Ebüzziya, 1930
- Türk Gazeteciliği 1831-1931
- İst.: Devlet Mtb., 1931
- Almanak 1933, İst.: Devlet Mtb., 1933
- Türklerde Tiyatro, Ank.: Başvekâlet Müdevvenat Mtb., 1933
- Türk Taş Basmacılığı, İst.: Devlet B., 1939
- Türk Harfleri, İst., 1939
- Atalar Sözü, (S. G. Kırımlı ile) İst., 1939
- Tiyatro Bilgisi, İst., 1944
- Tiyatro Tarihi, İst., 1944
- İstanbul’dan Ben de Geçtim, (haz. A. Birinci-İ. Kara) İst.: Kitabevi, 1997
Oyun:
- Salıncak Safası, (Karagöz metni) İst.: Akşam Mtb., 1931
- Gülme Komşuna, (Rauf Yekta Bey ile, ortaoyunu metni) İst.: Akşam Mtb., 1931
Çeviri ve Uyarlama:
- Canvermezler Tekkesi (C. Farrère’den uyarlama, Ahmet Kâmil adıyla), İst., 1922
- Unutulan Adam (P. Benoit’dan çeviri, Ahmet Kâmil)
KAYNAKÇA: “Gerçek, Selim Nüzhet”, DBİA, III, 394; A. Birinci, “Türk Matbuatının İlk Tarihçisi: Selim Nüzhet Gerçek (1891-1945)”, Kebikeç, S. 2 (1995), s. 7-20; ay, “Gerçek, Selim Nüzhet”, DİA, XIV, 25-27.
