HAYATI
Halkbilim araştırmacısı ve yazar. 14 Mart 1894’te İstanbul’da dünyaya geldi. 30 Mayıs 1981’de İstanbul’da yaşama veda etti. Tam adı Mehmet Şakir Ülkütaşır. Simkeşhane başkatipliği görevinde bulunmuş Hüsnü Efendi’nin oğludur.
İlkokulu Numune-i Terakki İlkokulu’nda bitiren M. Şakir Ülkütaşır, sağlık memuru yetiştiren lise dengi bir okuldan mezun oldu. Daha sonra Darülfünun’da edebiyat, ruhbilim, felsefe ve tarih derslerini izledi. I. Dünya Savaşı yıllarında Maraş’ta öğretmenlik yaptı. Memur olarak Sinop ve Samsun’da bulundu. Halkevleri, Yeşilay, Türk Birliği, Türk Ocağı, Türk Folklor Derneği, Türk Halk Bilgisi Derneği ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nda çalıştı. 1933’te derleme kurul yardımcısı olarak girdiği TDK’dan emekliye ayrıldı.
Şakir Ülkütaşır’ın yazıları 1920’li yıllardan itibaren pek çok dergi ve gazetede yayımlanmaya başladı. Bu yayın organlarının başında Halk Bilgisi Mecmuası, Azerbaycan, Yurt Bilgisi, Halk Bilgisi Haberleri, Güzelyurt, Adsız, Milli Mecmua, Yeni Türk, Yeni Muhit, Amaç, Yolların Sesi, Varlık, Ankara, Ülkü, Tarihten Sesler ve Yücel dergileri geldi. Maraş’ta öğretmenlik yaptığı dönemde yörenin geleneksel, folklorik özellikleriyle ilgili derlemeler yaptı. 1928’de İstanbul’da Türk Halk Bilgisi Derneği’nin kuruluş çalışmalarına katıldı. Türk Etnografya ve Folklor Derneği’nin ikinci başkanlığını yapan yazar, İslam Ansiklopedisi, Aylık Ansiklopedi, İnönü Türk Ansiklopedisi, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi gibi ansiklopedilere maddeler kaleme aldı.
Ziya Gökalp, Fuad Köprülü çizgini benimseyen M. Şakir Ülkütaşır, halk oyunları, halk müziği gibi halkbilimin çeşitli alanlarında yaptığı çalışmalar ile adından söz ettirdi. Yazarın ayrıca tarih, biyografi, dil ve edebiyat üzerine kaleme aldığı pek çok yazısı da yayımlandı.
ESERLERİ
- Sinop Vilayeti: Tarih Coğrafya ve Halkiyat Tetkikleri (1926)
- Sinop’ta Candaroğulları Zamanına Ait Tarihî Eserler (1934)
- Türkiye Etnografya ve Folklor Sözlüğü Üzerine Bir Kalem Tecrübesi (1937)
- Türkoloji Ansiklopedisi Üzerine Bir Kalem Deneyi (A. Abdal Kumral, A. İnan ile, 1938)
- Türk Halkbilgisine Ait Araştırmalar (1938)
- Cevdet Paşa: Hayatı Şahsiyeti ve Eserleri (1945)
- Uluğ Bey (1946)
- Babür Şah (1946)
- Büyük Türk Dilcisi Kaşgarlı Mahmut (1946, gözden geçirilmiş 2. bas., 1972)
- Meşhur Türk İmparatoriçeleri (1947)
- Sivastopol Harbi (1949)
- Adlar Adverme ile İlişkili Âdet ve İnanmalar (1952)
- Türk ve İslâm Geleneğinde Ağaç (1963)
- Nasrettin Hoca (Cahit Öztelli ile, 1964)
- Cumhuriyetle Birlikte Türkiye’de Folklor ve Etnografya Çalışmaları (1973)
- Atatürk ve Harf Devrimi (1973).
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013), TDE Ansiklopedisi (c. 8, 1976-98), Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (1982), TBE Ansiklopedisi (2001).
