HAYATI
XIV. yüzyıl şairlerinden. 14. Yüzyılın ikinci yarısında Divan şiiri alanında bir diğer şahsiyet de Bahtiyar-name adlı yapıtı kaleme alan Emir Ali oğlu Pir Mahmut’tur. Şairin hayatı hakkında herhangi bir bilgiye sahip değiliz. Eseri Bahtiyar-name dolayışı ile kendisinden haberdar olmaktayız ve bu eserden anladığımız kadarı ile Pir Mahmut, güçlü bir üsluba sahip bir şairdir.
ESERLERİ
Bahtiyar-name: Konu ve hava bakımından dini epopeler, aşk mesnevilerinden ayrılarak devrinin edebiyatı içinde bir çeşitlilik unsuru olan, üzerinde yazılış tarihi bulunmamakla beraber, tahminen yüzyılın sonlarında yazıldığı anlaşılan bu eser, dil ve teknik bakımından klasik mükemmeliyete yaklaşan büyük bir eserdir ve hayati bir hikayedir. Eser, Kelile ve Dimne ile Binbir Gece Hikâyeleri’ndeki zincirleme tekniğe göre düzenlenmiştir.
Eserde hiçbir tasavvuf kokusu olmadığı gibi, doğrudan doğruya dini bir ruh da yoktur. Anlatılan dokuz hikaye dolgunca ve enteresan öykülerdir. Bunların arasında değişik vezinli şiirler halinde ahlaki telkinler yapılmaktadır. Konu, edebi bir zevk ile birlikte ahlaki ve içtimai kültür verme düşüncesiyle ve şuuru ile işlenmiştir.
ESER ÖRNEKLERİ
BAHTİYAR-NAME
BAHTİYAR-NAME’NİN BAŞLANGICI
Ger olursa bize Hak’dan inayet
Diyevüz girü bir ziba hikayet
*
Ki hatırlar onunla şad ola hoş
Cemi’i gussadan azad ola hoş
*
Kim okursa bu ziba dasitanı
Bedayi’den münevver kıla canı
*
Ki bir tuhfe acaib dasitandur
Gülistana müşabih Basitandur.
*
Meğer mülk-i Acemde bir ulu şah
Var idi kim ana mahkum idi mah
*
Seza-var-ı nigin u tac u taht ol
Sorarsan adını Azad-baht ol
*
Şehenşahıydı mülk-i Sistanun
Ümidiyle dükeli ins ü canun
*
Civan-merd ü şüca kamilidi
Hünermend ü sahi vü adil idi
*
Cihanun mülkine ez Kaaf ta Kaaf
Döşemişdi bisat-ı adl ü insaf
*
Hemişe lutf u bezl ü dad iderdi
Anunla alemi abadi derdi
*
Bu esnada meğerkim çıkdı bir yıl
Ne yıl kim bir nefesde yıkdı bin yol
*
İmadun guşesini açdı nagah
Ki kızun hüsnine şah oldı agah
*
Ne göresin durur bir can-ı nazük
Gözi nergis lebi mercan-ı nazük
*
Boyı sevr ü saçı sünbül yüzi gül
Ki hayran olur ana karşu bülbül
*
Şu resme anda meftün itdi şahı
Ki çıkdı göklere feryad u ahı
*
Esir ü aşık u zar oldı sultan
Perişan-hal evkar oldı sultan
*
Yüreği aşk adıyla oldı müdgam
İçi taşı dolu oldı kamu gam
*
Feravan ah idüben kıldı zari
Gözinden ahudup ebr-i bahari
*
Didi ey gönül elünden senün dad
Ki beni bir nefes eylemedün şad
*
Neyidi bana bu iş nagehanı
Ki bir ahum yakar cümle cihanı
*
Bu derdi bilmezem ben kime diyem
Devasını bunu nicesini yiyem
*
Korısam bunı kim gide ölürem
Eğer komaz isem rüsvay oluram
*
Bununla olmaz ise bana dirlik
Gerekmez dahi bu dünyada dirlik
*
Ger olmazsa benümle bu dilaram
Ne can rahat bulur ne hod dil aram
*
İlahi nideyim dermandeyem ben
Bu işe lütfun ile çare kıl sen
KAYNAKÇA: Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.
