HAYATI
Divan şairi. 1673’te İstanbul’da dünyaya geldi. 1748’de İstanbul’da yaşama veda etti ve Üsküdar’da toprağa verildi. Asıl adı Mirzade Ahmet olan Neyli, İstanbul kadılarından Mirza Mehmet Efendi’nin oğludur. Öğrenimini tamamladıktan sonra önce müderrisliği, ardından da baba mesleği olan kadılığı seçti. İzmir, Mısır ve Mekke mollalıklarında bulundu. 1736’da Anadolu, 1746’da da Rumeli kazaskerlikleri görevinde bulundu. Bir süre sonra sağlık sorunlar nedeni ile istifa etti.
Neyli, şiir dışında tasavvuf ve tarih gibi alanlarda da ürünler verdi. Muallim Naci, “Neyli Efendi iktidarı nispetinde şöhret bulamayan şairlerimizden sayılır” derken,
“Gönül ağyar için incinme yara
Gül olmaz bağ’ı alemde dikensiz
Nola ol kafir-i hüsne havale etsem ağyarı
Meseldir dinsizin elbet gelir hakkından imansız”
gibi halk arasında dilden dile dolaşan beyitlerin sahibi olduğunu belirtme ister.
ESERLERİ
Neyli’nin yapıtları basılmadı. Divan’ı, çevirileri (El-Fazlü’l-Vehbi fi Tercemeti’l-Garbi; El-Evfa fi Tercemeti’l-Vefa), Tarih-i Vassal şerhi ve Macaristan seferi ile ilgili bir tarihi vardır.
ESER ÖRNEKLERİ
DİVAN’DAN
GAZELLER
GAZEL I
Merdüm-i çeşm-i gazal Çin hal olmuş sana
Aks-i gül mir’ata düşmüş ruy-ı olmuş sana
Ab-ı tab-ı naz ile tahmis olunmuş afitab
Ab ü tab-ı gevher-i hüsn ü cemal olmuş sana
Vechi var cana sipihr-i hüsn dersem ruyuna
Cebhe meh ruhsar mihr ebru hilal olmuş sana
Nakşı çıkmış ser-nüvişti eylemiş şimdi zuhur
Hüsnü Leyla’nın siyeh bir destmal olmuş sana
Neyliya çıkmaz hayalinden miyan-ı Dilruba
Ma’ni nazik hayal-ender-hayal olmuş sana
GAZEL II
Ey dil-i şeyda ne gül ne gülistan lazım sana
Aşık-ı dil-dadesinden bir dilsitan lazım sana
Sevdiğim bir tıfl-ı şehr-aşubdur efsane-dost
Sergüzeştin söyle ey dil dasıtan lazım sana
Sorma tıg-ı gamzesin leb-teşne misin kanma
La’lin em ey aşık-ı dil-haste can lazım sana
Şeyh-i şehre minnet etme ey taleb-kar-ı visal
Bir kadehle himmet-i pir-i mugan lazım sana
Çek licam-ı rahş-ı kilki geçmesin i’cazı da
Saha-i ma’nada Ney hem-inan lazım sana
GAZEL III
Halet-i la’lin sebz aşikar olsun da gör
Neşvesin sahba-yı nabın nev-bahar olsun da gör
Çin-i naz-ı arız-ı cananeyi manend-i gül
Aşıkan gülzar-ı kuyunda hezar olsun da gör
Bade görsün neşvesi pür-tab kılsın ruhların
Ol mehin mir’at-ı hüsnü olsun da gör
Dide nergis gamze süsen kadd serv gerden semen
Sahn-ı bağı bir ser-amed gül-izar olsun da gör
Neyliya seyr et zümürrüd-zib-i yakut olduğun
Hatem-i la’lin hat-ı sebz aşikar olsun da gör
KAYNAKÇA: Uzun, Adnan (1991). Neylî, Divan (Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi. 201
