HAYATI
Şair. Asıl adı Kadi-i Bağdadi. Ölüm yılı bazı kaynaklara göre 1512, bazı kaynaklara göre ise 1516. Şirazlı olduğu ve inançlarından ötürü göç etmek zorunda kalıp Bağdat’a yerleştiği, burada kadılık yaptığı biliniyor. Ama Şiilik mezhebinin yayılması üzerine Bağdat’tan da ayrılmış, önce Mardin’e, daha sonra da İstanbul’a gitmiştir. İstanbul’da sahn müderrisi olan Kıvami, Ahkamü’s Selatin adlı bir Osmanlı sultanları tarihi yazmıştır. Şairin günümüze gelebilen Fetihname-i Sultan Mehmet adlı yapıtı İstanbul’un fethini konu alır. Nazım, nesir karışık yazılmıştır. 1955’te Babınger’in özsözü ile tıpkı basımı yapılmıştır.
ESERLERİ
Fetih-name-i Sultan Mehmed: 1489’da yazılmıştır. 160 yapraktan ibarettir. Faksimilesi önsöz ile birlikte Franz Babinger tarafından yayımlanmıştır. Nesir, nazım karışık bir eserdir. Yirmi sekiz bölümün yirmi beş bölümü Fatih’e, üç bölümü de II. Beyazıt’a ayrılmıştır.
ESER ÖRNEKLERİ
FETİH-NAME-İ SULTAN MEHMED’DEN
MERSİYE-İ SULTAN MEHMED
Saki-i dehr sunduğu cam-ı fenayimiş
Nuşi zamanenün kamu niş ü belayimiş
*
Kurtulmağ olmaz imiş ecelden diriğ ü ah
Her nefs ölüm belası ile mübtela imiş
*
Gül diyüben getürdüği gülzar-ı ruzigar
Hikmet budur ki nar u cefa vü anayimiş
*
İyi dil bu ömr esasına mağrur olma kim
Kişi yile vü suya dayanmak hebaymış
*
Bağ-ı cihan içinde dıraht-ı haydutun
Her bir nihali ziynet-i berg-i hevayimiş
*
Ahır çü geydüği kefen ola vücudunun
Kogıl bu fani hil’ati kim bi-vefayimiş
*
Dünya sarayına sakın aldanma kim bu dar
Bir dar imiş ki akıbet işi fenaymış
*
Künc-i eman değül n’idelüm bu cihan diriğ
Elden çü akıbet çıkar imiş bu can diriğ
***
Gürg-i ecel ki kimseye virmez aman diriğ
Aciz vuhuş elinde zebun ins ü can diriğ
*
Matem gamamı can güneşin kaplasa ne tan
Toprağa girdi çünki meh-i asuman diriğ
*
Hayfa hayatı bağına ol şah-ı alemün
Na-gah irişdi bad-ı ecelden hazan diriğ
*
Va-hasreta ki mülk-i cihan bi-vehayimiş
Hiç kimse bulmaz imiş ölümden aman diriğ
*
Bir gevher idi elde iken kıymeti anun
Bilinmedi vü gitdi n’idem rayegan diriğ
*
Dünya evi bekasız ü key bi-sebat imiş
Seyl-i fenaya gark olısarmış cihan diriğ
*
Gökler göğe boyansa ne tan bu aza içün
Kan ağlasa melek n’ola ol padişah içün
*
Ol mihr-i hulk mazhan şah-ı cihana hayf
Ol çeşm-i ruh manzam şah-ı cihana hayf
*
Ol taht-ı can ziyneti Dara-yı mülk-i din
Sultanlar içre server-i şah-ı cihana hayf
*
Çarhun hazinedarını gör n’eyledi yine
Kabr içre koydı gevheri şah-ı cihana hayf
*
Hüsn-i cemali gülşen-i can içre her nefes
Mat eyler idi gülleri şah-ı cihana hayf
*
Bu aşiyan-ı kahrı koyup arşa azm iden
Bağ-ı cinan kabuteri şah-ı cihana hayf
*
Ağla gözüm ki hasreti odı bugün anun
Yandurdı cümle dilleri şah-ı cihana hayf
*
Ol saltanat göğindeki hurşid-i cana hayf
Sultan Muhammed ol şeh-i sahib- kırana hayf
KAYNAKÇA: Kıvâmî, Fetihnâme-i Sultan Mehmed (nşr. Fr. Babinger), İstanbul 1955, neşredenin girişi, s. I-VIII; Sehî, Tezkire (Kut), s. 208-209
