HAYATI
Şair. Nerede doğduğu ve doğduğu tarih hakkında bilgi bulunmamaktadır. 1527’de yaşama veda etmiştir. Dergilerde Kalender ve Kalender Şah mahlası ile geçen şiirlerin sahibinin Kalender Çelebi olduğu sanılmaktadır. Hacı Bektâş-ı Velî soyundan olup “Kadıncık Ana’dan doğma Habib Efendi’nin torunu” olduğu rivayet edilir. Yine rivayete göre babası İskender, Hacı Bektâş-ı Velî’den sonra gelen büyük Bektaşî şeyhi Balım Sultan’ın oğludur.
Kalende Çelebi üzerine bildiklerimiz sınırlıdır. Kimi tarihlerde (Ali ve Peçevi), Balım Sultan’ın torunu olarak gösterilmekte, Abdülbaki Gölpınarlı gibi kimi araştırmacılar da Balım Sultan’ın kardeşi olduğunu dile getirmektedir. Çelebi adı ile anıldığına göre Balım Sultan’la bir ilişkisi olduğu kesindir. Hacı Bektaş-ı Veli dergahından da bir postnişinin olması da kesinlikle emin olamadığımız bu ilişkiyi doğrular niteliktedir. Yaratıcı olduğu bir olay (Kalender Şah İsyanı) sebebi ile adı günümüze kalmasına yol açmıştır. Kanuni Sultan Süleyman döneminde çevresinde toplamış olduğu Aleviler ile yönetime karşı ayaklanmış, tımarları ellerinden alınan Dulkadirli sipahilerin de kendisine katılması ile isyan büyümüştü. İsyan dalgasının Orta Anadolu’yu sarması, Karaman, Anadolu ve Diyarbakır beylerbeylerinin ayaklanması bastıramaması üzerine de dönemin sadrazamı Frenk İbrahim Paşa “asileri tenkille” görevlendirildi. Yola çıkan sadrazam Aksaray’da iken Anadolu beylerbeyi Mahmut Paşa’yı öncü olarak çıkardı ve kendisi de Elbistan’a doğru yola çıktı. Kalender Çelebi, öncü kuvvetleri dağıttı, yapılan savaşta Mahmut Paşa hayatını kaybetti. Bunun üzerine sadrazam İbrahim Paşa, hileye başvurdu ve Dulkadirli sipahiler ile anlaştı. Tımarlarının geri verildiği haberini saldı. Bunun üzerine hemen her gece bir bölük sipahi Kalender Çelebi’nin yanından ayrıldı. Çözülmeyi izleyen İbrahim Paşa saldırıya geçti. Başsız Yaylası’nda yapılan savaşta Kalender Çelebi’nin kuvvetleri dağıtıldı, kendisi de yakalandı ve başı kesilerek idam edildi.
Elimizdeki bilgiler ışığında Kalender Çelebi’nin bir tarikat lideri olduğunu söylemek doğru olur. Ancak, inançlarını yansıtmış olduğu şiirlerinin ise belli bir düzeyi aştığını söylemek güçtür.
ESER ÖRNEKLERİ
Dün gece seyrimde batın yüzünde
Asl-ı imam nesi-i Ali’yi gördüm
Elif taç başında nikap yüzünde
Hünkar Hacı Bektaş-i Veli’yi gördüm
***
İçtim ol doluyu aklım yitirdim
Menzil gösterdiler geçtim durdum
İndirdim kisvetim ikrar getirdim
Kemend ile bağlı belimi gördüm
***
Mürşid eteğidir tutmuştur destim
İsmini vird eden dilim gördüm
KAYNAKÇA: Abdülbaki Gölpınarlı, “Kalender Çelebi”, TA, XXI, 155-156; M. Tayyib Gökbilgin, “Süleyman I.”, İA, XI, 109-110.
