HAYATI
Divan şairi. 1611’de İstanbul’da dünyaya geldi. 1665’te İstanbul’da yaşama veda etti. Asıl adı Mehmet olan İsmeti, Birgili Mehmet Efendi’nin torunudur. Medrese öğrenimi gördü. Daha sonra bilgisiz kişilerin ilmiye sınıfı içinde kayırıldığı görünce mesleğinden ayrıldı. Ardından Yenikapı mevlevihanesi şeyhi Doğani Ahmet Dede’ye bağlanıp dervişlik yoluna girdi. Bir süre sonra da yeniden müderrislik görevine döndü. Sırası ile Şam, İzmir, Edirne, Galata, İstanbul ve Selanik kadılıklarında, Anadolu ve Rumeli kazaskerlik görevlerinde bulundu.
“İsmeti nin cay-ı adu ola yeri” dizesi İsmeti’nin ölüm tarihini belirtir.
Divan geleneğini sürdürdüğü şiirleri ile dönemin beğenilen şairlerinden biri olan İsmeti, dedesi Birgili Mehmet Efendi’nin Tarikat-ı Muhammediye adlı Arapça yapıtını Türk diline çevirdi. Şiirlerini topladığı bir Divan’ı bulunmaktadır.
“Ruyuna baksa alamaz kendüyü dilde bir zaman
Pa-yı nigaha zülfünün her teli bir kemend olur”
ESERLERİ
- Divan: Divan-ı İsmet adı ile 1874’te ve İsmeti Divanı adı ile 1974’te Haluk İpektan tarafından yayımlandı.
- Tarikat-ı Muhammediye: Türkçeye çevirdi.
- İsmeti’nin, ayrıca fıkha dair bazı talikat ve mektupları vardır.
ESER ÖRNEKLERİ
DİVAN’DAN
GAZELLER
GAZEL I
Dem-be-dem eyledikçe ah şu’le dil bülend olur
Havf ederim ki damen-i zülfüne bir gezend olur
Ruyuna baksa alımaz kendüyü dide bir zaman
Pay-ı nigaha zülfünün her teli bir kemend olur
Naz ile her tebessümi meclise bir safa verir
Bezmde mest dilberin şivesi dil-pesend olur
Sagar-ı lütf-ı sed ider reh-güzer-i şikayeti
Har u rica gelir cuy-ı sirişke bend olur
Aşk ile mest olan dilin kaydına düşme İsmeti
İrse de subh-ı vapesin sanma ki huş-mend olur
GAZEL II
Ne feyz-i şevka ne ser-sebzi-i bahara döner
Bu köhne çarh-ı felek bilmezem ne kara döner
Hezar bezmi şikest itdi rüzgar henüz
Bu nüh piyale dahı turna bir karara döner
O meh-veşin bakamam ruyına hicabımdan
Hemin sahife-i ruhsan lale-zara döner
Ne mümkin eylememek rind nuş-ı mey bi-bak
Nihan giden suy-ı hımara aşklara döner
Ne dem ki devr ide meclisde İsmeti saki
Elinde cam ile bir merd-i subha-dara döner
GAZEL III
Açılsa gonçe-veş dil geşt-i ba itsem bahar olsa
Bir elde sagar-ı la’lin bir elde dest-i yar olsa
Çemende hem çü nergis ateşin badeyle ayş itsek
Nişat Ahsert- h’an” olsa dil-i gam dağ-dar olsa
Olup hem-hal zülfünle bulurdı tesliyet hatır
O gisular da bir müddet perişan-rüzgar olsa
İder bi bir hikayet aşk ü ahın İsmeti yara
Ne denlü macera-yı derd-i aşkın bi-şumar olsa
GAZEL IV
İderdi merhamet ol gamze-kar naz bana
Vireydi baht iger ruhsat-ı niyaz bana
Zeban-ı lalümü bigane niyaz itdi
Cefalar eyledi bu çarh-ı hile-baz bana
Neden bilürdü dil-ayin-i bezm-i dildarı
Açılmasaydı eger perde-dar-ı raz bana
Nigah-ı mihr ü vefa zann ider gören amma
Ne guşeler ider ol çeşm-i fitne-saz bana
Henüz İsmetiya mest-i cam-ı pişinüm
Neler sunar dahi saki-i dil-nevraz bana
KAYNAKÇA: Zavotçu, Gencay (hzl.)(2017). Rızâ Tezkiresi. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/60735,riza-tezkiresipdf.pdf. [erişim tarihi: 01.01. 2019], İsen, Mustafa (1982). “İsmetî Mehmed”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C.5. İstanbul: Dergâh Yay. 10-11, Necatigil, Behçet (2007). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yay.
