HAYATI
Yazar ve dilbilimci. 1887’de Gümülcine, Yunanistan’da dünyaya geldi. 1945’te Ankara’da geçirdiği bir trafik kazası sonucu hayatını kaybetti. İstanbul Büyükada Mezarlığı’na defnedildi. Avukat Mehmet Tahir Bey’in oğludur.
Ortaöğrenimini Selanik İdadisi’nde yapan İbrahim Necmi Dilmen, 1908’de İstanbul Hukuk Mektebinden mezun oldu. Selanik Hukuk Mektebinde devletler hukuku ile mali kanunlar derslerini okuttu. İstanbul Lisesinde edebiyat öğretmenliği yaptı. Zaman gazetesini çıkardı. Darülfünün Edebiyat Fakültesinde Ural-Altay dilleri ve edebiyat kuramları müderris yardımcılığını görevini üstlendi. Milliyet gazetesinde çıkan harf devrimi destekleyen yazıları sebebi ile Mustafa Kemal Atatürk tarafından Ankara’ya çağrılarak Ankara Müzik Öğretmen Okulu ve Gazi Eğitim Enstitüsüne edebiyat öğretmeni olarak atandı. Daha sonra Latin harfleri ile ilgili çalışmaları yürüten kurullarda görev aldı. Dolmabahçe’de bu harf devrimi konusunda konferanslar verdi.
İbrahim Necmi Dilmen, Türk Dil Kurumunun kurucuları arasında yer aldı ve kurumun genel yazmanlığını getirildi. 1932 yılında Milli Eğitim Bakanlığı müfettişliğine getirildi. Dil devrimi konusunda yaptığı çalışmalar sebebi ile Atatürk tarafından kendisine “Dilmen” soyadı verildi. 1935 yılından elim bir kazada hayatını kaybedene kadar
Burdur milletvekilliği görevinde kaldı. Aynı zamanda Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesinde Profesörlüğünü de sürdürdü. Öğretmenlik yıllarında bir yandan da gazete ve dergilere yazılar yazan Dilmen, asıl ününü Cumhuriyet’in ilanından sonra dil üzerinde yapmış olduğu çalışmalarıyla kazandı. Dil devrimiyle ilgili çalışmalarının yanı sıra TDK genel yazmanı olarak on iki yıl görev yaptı. Güneş-Dil teorisini savunan ve açıklayan eserler hazırladı.
ESERLERİ
- Tarih-i Edebiyat Dersleri (2 cilt, 1922)
- Türkiye’de Tütün Meselesi (1925)
- Yeni Türkçe Dersleri (1928)
- Abdülhak Hâmid ve Eserleri (1932)
- Türkçe Grameri (6 kitap, 1930-34)
- Türkçe Dil Bilgisi (3 cilt, 1936)
- Türk Tarih Tezinde Güneş-Dil Teorisinin Yeri ve Değeri (1937)
- Dilin ve Dillerin Kaynağı Sorunu Üzerine Teoriler (1939)
- Tanzimat Edebiyatı Tarihi Notları (1942).
KAYNAKÇA: İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) – Encyclopedia of Turkey’s Fomous People (2013), A: Ulus gazetesi (5.3.1945 – 14.3.1945), Agah Sırrı Levend / Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri (1972), Kâzım Yetiş / İbrahim Necmi Dilmen (1989), Mustafa Özkan / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 9, 1994), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001)
