HAYATI
Şair ve yazar. 1870’de İstanbul’da dünyaya geldi. 31 Mart 1943’te Ankara’da yaşama veda etti. Üsküdar’da toprağa verildi. Pedram soyadını alan Hüseyin Daniş, bazı yapıtlarını Daniş mahlası ile kaleme aldı. İstanbul’a yerleşmiş İran kökenli Mehmet Haşim’in oğludur.
Hüseyin Daniş, Rüştiyeden mezun olduktan sonra, bir yıl süreyle Mülkiye Mektebi’ne devam etti. Daha sonra, iki yıl kadar, Beyoğlu’nda bulunan Institution Française adlı Fransız okulunda öğrenim gördü. Arapça ve Farsçasını ilerletmek için gittiği Debistan-ı İraniyan adlı okulda Hacı Rıza Kuli-yi Horasani ve Hacı Mirza Mehdi-i Tebrizi’nin öğrencisi oldu. 1894’te İkdam yazarları arasına katıldı. Prens Sabahattin ve Lütfullah beylerin 6 yıl boyunca özel hocalığını yaptı. 1899’da gizlice Avrupa’ya giden prensler ve babaları Damat Mahmut Celalettin Paşa’ya eşlik etti; 14 ay kadar Fransa, İngiltere, İsviçre, İtalya ve Mısır’da kaldı. Dönüşünde Düyun-ı Umumiye’ye çevirmen olarak girdi ve bu görevini 23 yıl sürdürdü; Tercüme Kalemi müdürlüğüne kadar yükseldi. Ek olarak Galatasaray Lisesi’nde Farsça öğretmenliği, Darülfünun’da Farsça ve İran edebiyatı tarihi derslerini okuttu. 1910’da Tebrizliler tarafından İran Milli Meclisi’ne Azerbaycan mebusu seçildi, ancak gidemedi. Aka Mirza Ali Ekber Han ile İstanbul’da Farsça Süruş gazetesini çıkardı. İstanbul işgal altında iken üniversite öğrencilerinin ayaklanarak Darülfünun’dan çıkarılmasını istedikleri hocalardan biri de, bir dersinde Türklerin medeniyetten yoksun olduğunu iddia eden Hüseyin Dâniş idi. olaydan sonra Darülfünun’dan istifa etmek zorunda kaldı. Düyun-ı Umumiye’nin 1923’te lağvı üzerine çevirmen olarak Osmanlı Bankası İstanbul şubesine girdi. 1934’te Tahran Üniversitesi’nde İran ve Türk edebiyatı dersleri verdi. Aynı yıl Rıza Şah Pehlevi’nin Türkiye’yi ziyareti sırasında İran elçiliğinde görevlendirildi. Basın ataşesi olarak görev yaparken öldü.
Servet-i Fünuncular arasında yer alan Hüseyin Dâniş şiir ve yazılarını Servet-i Fünun başta olmak üzere pek çok dergi ve gazetede yayımladı. Fransızca ve Farsçadan çeviriler yaptı. Farsça şiirler ve makaleler de yazdı. Daha çok İran edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalarla ve Ömer Hayyam’dan rubai çevirileriyle tanındı.
ESERLERİ
Şiir:
- Hediye-i Sal, (Farsça) İst., 1330/1914
- Kunckâvi der Zerdüşt, (Farsça) İst.: Efkâr-ı İslamiye Mtb., 1918
- Kârvân-ı Ömür, İst.: Yeni Mtb., 1341/1925
Diğer:
- Neva-yı Sarîr, (yazılar ve bazı çeviriler) İst.: Âlem Mtb., 1315/1897
- Serâmedan-ı Suhan, (Farsça şiir antolojisi) İst., 1327/1912
- Talim-i Lisan-ı Farsi, İst.: Matbaa-i Amire, 4 kitap, 1331-32/1915-16
- Münazaratım, (F. Köprülü ile tartışma) İst.: Necm-i İstiklal Mtb., 1334/1919
- Fransızca-Türkçe Hukuki ve Medeni Lügat, İst.: Kanaat Kitabevi, 1934
Çeviri:
- Medayin Harabeleri (Hakani-i Şirvani), İst., 1330/1914
- Cengelistan (La Fontaine’den Farsçaya), İst., 1331/1915
- Rubaiyat-ı Ömer Hayyam, (R. Tevfik’le) İst.: Evkaf Mtb., 1340/1922
KAYNAKÇA: İbnülemin, Şairler, I, 261-264; Gövsa, 97; “Pedram, Hüseyin Daniş”, TDEA, VII, 239; Özkırımlı, TEA, III, 657-658; T. Yazıcı, “Hüseyin Daniş”, DİA, XVIII, 540-541.
