Hayatı hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Yaşamına ilişkin eldeki tek kaynak, çalışma arkadaşı olduğu anlaşılan Yusuf Neyyir adlı kişinin Gülzar-ı Hayal isimli öyküsünün başına yazdığı “takriz”deki yazara ilişkin bilgisidir. Buna göre, Emin Nihat’ın “mektubi-i hariciye hulefasından” olduğu anlaşılmaktadır. “Müsameretname”nin son cüzü 1875’te basıldığına göre, bu tarihten sonra ölmüş olabileceği düşülmektedir.
Emin Nihat’ın yayınlanmış tek eseri olan “Müsameretname” (Gece Toplantıları) adlı kitabı 1872’den 1875’e kadar 12 cüz halinde yayımlanmıştır. Kimisi 50-60 sayfa tutan uzun öykü, kimisi de 130-140 sayfa tutan roman benzeri parçalar bulunmaktadır. Yazar, kitabının başında kış gecelerinde hoşça vakit geçirmek için, bazı dostların sırasıyla her akşam bir evde toplanıp gençliklerinde başlarından geçen olayları anlatmaya karar verdiklerini söyler; ilk öykünün sonuna eklediği bir notta da, bu Müsameretname”’de gerçek olayları anlatan ibret verici on öykünün toplanacağını haber verir. Bu öykülerden sadece yedisi yayımlanabilmiştir.
Emin Nihat, Batı etkisinde Türk edebiyatında öykü türünden ilk örnek verenlerden biri olarak kabul edilmektedir. Öykülerinde, divan edebiyatı öyküleri ile halk edebiyatı öykülerinden yeni öyküye geçisin belirtileri görülmektedir. Bu geçiş ürünlerindeki eski ve yeninin özellikleri her noktada yan yana ve iç içe yürümektedir. Emin Nihat, bir yandan, belirli ve klasik konuların dışına çıkmış, bir yandan da divan edebiyatı mesnevilerindeki olaylara benzer konuları işlemiştir. Bu eserde yer alan üç öyküsü Latin harfleriyle “Gece Hikayeleri” adıyla 1974 yılında yayımlanmıştır.
