HAYATI
Şinasi‘den sonra Tanzimat dönemi Türk edebiyatında ikinci yerli oyun ve ilk manzum dramın yazarıdır.
1836 yılında Mihaliç’te dünyaya geldi. 1914’te İstanbul’da, Yeniköy’de bulunan yalısında yaşama veda etti; Eyüp Kabristanlığı’na defnedildi. Posta ve Telgraf nazırlarından Sağır Ahmet Şükrü Bey’in oğludur. Eski Bağdat valisi Mehmet Necip Paşa dedesi, Sadrazam Mahmut Nedim Paşa amcası, Yeni Osmanlılar Cemiyeti’nin kurucularından olan Mehmet Bey ise kardeşidir. Özel hocalardan Arapça ve Farsça dillerini öğrendikten sonra 1850’de Sadaret Mektub-i Kalemi’nde memur olarak çalışmaya başladı. 1857’de öğrenim görmesi için elçilik katibi sıfatı ile Paris’e gönderildi. 1861 yılında yurda döndükten sonra çeşitli devlet dairelerinde tercümanlık yaptı. Daha sonra Ticaret mahkemesi üyeliği, Ticaret mahkemesi reisliği (1871), Rüsumat Meclisi üyeliği (1875), Dahiliye Nezareti Evrak müdürlüğü (1880) görevlerinde bulundu. Dahiliye Nezareti evrak müdürlüğü görevinde iken hayatını kaybetti.
Ali Haydar, kurduğu Cemiyet-i Kitabet’in yayın organı olan Mecmua-i İber-i İntibah (daha sonra Mecmua-ı İbretnüma adı ile) adlı bir çocuk dergisi çıkardı. Yazar, manzum oyunları üç bölümden oluşan Sergüzeşt-i Perviz adlı yapıtında zengin bir aile çocuğunun kendisine kalan mirası tüketerek yoksul düşmesi; iki bölümden oluşan İkinci Ersas’ta Sasani sultanının iki karısının birbirini kıskanmasını konu alır. Sergüzeşt-i Perviz’ın önsözünde “Şiirimize bir trajedi yolu açtım” diyen yazarın oyunlarında dramatik gelişimi sağlayacak aksiyon bulunmadığı, yer ve zaman birliklerini uyulmadığı kabul edilir.
ESERLERİ
MANZUM – OYUN:
- Sergüzeşt-i Perviz, İst, Tasvir-i Efkar Matbaası, 1866’da
- İkinci Ersas, İst, Tasvir-i Efkar Matbaası, 1866’da
- Rüya Oyunu (komedi), İst, Latürki ve Şark Matbaası, 1876’da
DİĞER YAPITLARI:
- Beyan-ı Hakikat, iki cilt, İst, Matbaa-i Amire, 1877’de
- Meyan-ı Hakikat’in İkinci Faslı, İst, Matbaa-i Osmaniye, 1887’de
KAYNAKÇA: Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999’da), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999’da), TBE Ansiklopedisi (2001’de), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990’da, 1998’de) – Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001’de ve 2004’de) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005’de) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007’de) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013’de) – Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013’de)
