HAYATI
17 Nisan 1899’da Gence, Azerbaycan’da dünyaya geldi. 6 Ocak 1975 günü İstanbul’da hayatını kaybetti. A. Uran, A. Caferoğlu, Dr. Ahmet Caferoğlu, Dr. Ahmet Muhtar, Dr. Ahmet Samaslı imzalarını da kullandı. 1908’de Semerkant’ta ortaokulu tamamladı. 1916 yılında Gence’de liseyi bitirdi. Kiev Yüksek Ticaret Okulu’nda üç yıl kadar okudu. Daha sonra Gence’ye dönerek Azerbaycan bağımsızlık hareketine katıldı. Bakü Üniversitesi Türk Dili Bölümü’ne kısa bir süre devam etti. 1920 yılında Sovyetler Birliği ordusunun Azerbaycan’ı istila etmesi üzerine İstanbul’a geldi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne devam ederek 1924 yılında bu okuldan mezun oldu.
Ahmet Caferoğlu, mezuniyetinden sonra bir süre İstanbul’da İlahiyat Fakültesi kütüphane memurluğu yaptı. Daha sonra Türkiyat Enstitüsü’ne asistan oldu. 1925 yılının sonlarından başlayarak Almanya Dış İşleri Bakanlığı bursu ile Berlin ve Bresleu üniversitelerinde Türkoloji eğitim gördü. 1929’da F. Giesse’nin yönetiminde yaptığı “Gence ağzında 75 Azerbaycan Bayatı Türküsü” adlı tez çalışması ile doktor unvanı aldı. Aynı yıl Türkiye’ye dönerek Darülfünun Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Kürsüsü’ne müderris muavini olarak atandı. 1938 yılında profesör, 1946’da Fuad Köprülü’nün ayrılması üzerine kürsü başkanı oldu ve bu görevi 1973 yılındaki emekliliğine kadar sürdürdü. Ayrıca 1966’dan emekliliğine kadar aynı fakülteye bağlı Türkiyat Enstitüsü’nün müdürlüğünü yaptı. Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı’ndadır.
Türk dili tarihi, eski Türk ağızları, Türk ad bilimi, Azerbaycan dili, edebiyatı ve diyalektolojisi, Anadolu ağızları ve Türk kavimleri hakkında çeşitli dillerde kitap ve makalelenin yanı sıra Azerbaycan Yurt Bilgisi/Revue des Etudes d’Azerbaidjan (Ocak 1932-Şubat 1954, 37 sayı) ile Türk Amacı/But Turc (Temmuz 1942-Şubat 1943, 8 sayı) dergilerini yayımladı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü tarafından halen yayımını sürdüren Türk Dili ve Edebiyatı dergisini 1946 yılında kurdu.
Ahmet Caferoğlu’na Ukrayna Üniversitesince fahrî doktorluk, İspanyol hükümetince Alfonso X el Sabio nişanı gibi ödüller verildi.
ESERLERİ
İNCELEME: 19. Asır Azeri Şairi Siraci (1932), Azeri Edebiyatında İstiklal Mücadelesi (1932), 17. Asırda Azeri Şairi Melik Bey Avcı (1933), Türklerde Latin Hurufatı Meselesi (1933), İlk Türk Dilcisi Kaşgarlı Mahmut (1938), Azeri Türk Hayatında Batıl İtikatlar (1939), Türk Lisanı Tarihi Dersleri Tatbikat Numuneleri (1932; Yeni bas. Türk Dili Tarihi Notları, 2 cilt, 1943-47), Azerbaycan (1940), Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar 1(1941), Anadolu Ağızlarından Toplamalar (1943), Sivas ve Tokat İlleri Ağızlarından Toplamalar (1944), Güney Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (1945), Kuzey-Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar (1946), Orta-Anadolu Ağızlarından Derlemeler (1948), Anadolu İlleri Ağızlarından Derlemeler (1951), Azerbaycan Dil ve Edebiyatının Dönüm Noktaları (1953), İsmail Gaspıralı (1964), Türk Dili Tarihi (2 cilt, 1958, 1964), Kaşgarlı Mahmut (1970), Türk Kavimleri (1983), Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme (2 cilt, 1940-41; yeni bas. 1994), Anadolu ve Kümeli Ağızları Üzerine Araştırmalar (1997).
SÖZLÜK: Uygur Sözlüğü (3 cilt, 1934-38), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü (1968).
ÇEVİRİ: Kitabul İdrak li Lisan-il İdrak (Ebu’l Hayyan’dan, 1931).
