12 Ocak 1900’da İstanbul’da dünyaya geldi. 25 Ağustos 1982’de İstanbul’da hayatını kaybetti. Asıl adı Mustafa İzzet Baki’dir. Remzi Aczi imzasını da kullandı. “Şeyhülmuhabirin” unvanıyla tanınan gazeteci Ahmet Agah Bey ile Aliye Şöhret Hanım’ın oğludur. Menbaülirfan İdadisi’nin rüştiye sınıflarını bitirdi, aynı okulun idadi bölümünün son sınıfındayken babasının ölümü üzerine ortaya çıkan maddi sıkıntılar nedeniyle öğrenimini yarım bırakmak zorunda kaldı. Bir süre Menbaülirfan’da coğrafya, Farsça öğretmenliği, Vezneciler’de kitapçılık yaptı. Geçim sıkıntısı içindeyken Mütareke sonrasında Çorum’un Alaca ilçesine giderek Kenzülirfan İlkokulu’nda başmuavinlik, başmuallimlik görevlerinde bulundu. 1924’te İstanbul’a döndü. 1925’de Erkek Muallim Mektebi’ni bitirdi. Daha sonra bir yandan öğretmenlik yaparken 1926’da İstiklal Lisesi’ni bitirdi ve ardından 1930’da Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nden mezun oldu. Konya, Kayseri, Balıkesir liselerinde edebiyat öğretmenliği yaptı. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi müdür muavinliği, Balıkesir Lisesi, İstanbul Gaziosmanpaşa Ortaokulu, Vefa Lisesi ve Kastamonu Lisesi’nde Türkçe ve edebiyat öğretmenliği görevlerinde bulundu. 1939’da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Türk Edebiyatı Bölümü’ne metinler şerhi okutmanlığına getirildi. 1942’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Enstitüsü İslam-Türk tasavvuf tarihi doçentliğine atandı. Bu okuldaki görevini sürdürürken 1945’te Ceza Kanunu’nun 141. Maddesine aykırı davrandığı iddiasıyla tutuklandı, 318 gün tutuklu kaldıktan sonra aklandı. Yeniden döndüğü kürsüsünde 1949’da kendi isteği ile emekliye ayrıldı. Bilimsel çalışmalarını yaşamının sonuna kadar yoğun bir biçimde sürdürdü. Üsküdar’da İranlılar Mescidi haziresinde toprağa verildi.
Gölpınar’ın inceleme yazıları 1930’lardan başlayarak Atsız Mecmua, Azerbaycan Yurt Bilgisi, İnsan, Yığın, Pınar gibi dergilerde çıktı. 1950’lerden itibaren Vatan, Tan, Yeni Tanin ve Milliyet gibi gazetelerde yazdı. Şarkiyat Enstitüsü, Türkiyat Enstitüsü İktisat Fakültesi’nin dergilerinde ve Aylık Ansiklopedi, Türk Ansiklopedisi ve İslam Ansiklopedisi’nde pek çok inceleme yazısı yayımlandı. Fuzuli, Nedim ve Yunus Emre divanlarını önsözler ve notlarla zenginleştirerek yayımladı. Şeyh Galip’in Hüsn ü Aşk’ının açıklamalı bir yayımını gerçekleştirdi. Mevlana Celaleddin’in yapıtlarını bir külliye halinde Türkçeye kazandırdı. Divan edebiyatını hayattnan kopuk, biçimci bir edebiyat olmakla suçladığı “Divan Edebiyatı Beyanındadır” adlı yapıtı geniş tartışmalar yarattı. Kurdakul’un sözleriyle, “Yazılarında bir yandan ileri bir edebiyat anlayışının savunusu yaparken, bir yandan da eski kültür kaynaklarının hayata çıkarma çalışmalarını sürdürdü. Pir Sultan Abdal, Mevlana, Yunus Emre gibi ölümsüz sanatçıları ve tarikatların yapıtlarını, dünya görüşlerini, çağlarını, dönemin toplumsal koşulları içinde değerlendirerek kendi deyişiyle ‘eski kültür ve kurumlara bağlılık ve inancını akılla tahlile çalışarak duygularını gerçekleştirme’ yöntemlerini aradı.” Divan şiiri, İslam tasavvufu, İslam mezhep ve tarikatları, İslami Türk edebiyatı konularındaki çalışmaları ile Türk kültür ve edebiyat tarihine önemli katkılarda bulundu. 1927-1933 yılları arasında ilkokullar için ders kitapları da yazan Abdülbaki Gölpınarlı’nın eski tarzdaki şiirlerini bir araya getirdiği basılmamış bir divanı bulunmaktadır. Journal of Turkish Studies dergisinin 19. Cildi “ Abdülbaki Gölpınarlı Armağanı” adıyla yayınlanmıştır.
ESERLERİ
ARAŞTIRMA-İNCELEME: Melâmilik ve Melâmiler (1931), Tıp İlmi ve Meşhur Hekimlerin Maharetleri (1936), Yunus Emre Divanı (1943-1948), Fuzuli Divanı (1950), Nedim Divanı (1951), Mevlâna Celaleddin (1951), Şeyh Galip- Hayatı Sanatı Şiirleri (1953), Nailî-i Kadim – Hayatı Sanatı Şiirleri (1953) Kaygusuz Abdal-Hayatı / Kul Himmet (1953), Nesimî-Usulî-Ruhî (1953), Mevlânadan Sonra Mevlevilik (1953), Divan Şiiri (4 kitap, 1954-55), Rumeli’de Yürükler Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan (1957), Oniki İmam (1958), Yunus Emre ve Tasavvuf (1961), Nasreddin Hoca (1961), Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli (1963), Mevlevi Âdap ve Erkânı (1963), Alevi Bektaşi Nefesleri (1963), Yunus Emre – Risâlat al-Nushiyye ve Divan (1965), Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin (1966), 100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar (1969), 100 Soruda Tasavvuf (1969), Hz. Muhammed ve İslam (1969), Şeyh Galip – Seçmeler (1971), Türk Tasavvuf Şiiri Antolojisi (1972), Hurufilik Metinleri Katalogu (1973), Hayyam ve Rubaileri (1973), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri (1977), Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik (1979), Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri (1978), Müminlerin Emiri Hz. Ali (1978), Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şiilik (1979).
ÇEVİRİ-SADELEŞTİRME-DERLEME-YAYIMA HAZIRLAMA: Mesnevi (Mevlâna Celaleddin Rumi’den açıklamalı çeviri, 6 cilt, 1943-46), Yunus Emre Divanı (Risaletü’n-Nushiye ile, 1943), İlâhinâme Tercümesi (1947), Yunus Emre Divanı (2-3, 1948), Fuzulî Divanı (1948), Nedim Divanı (1951), Vilâyetnâme (Mevahibi Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli, önsöz açıklamalı, çeviri, 1952), Hayyam-Rubâiler (Silsiletü’l -Tertib Risalesi ve İbn-i Sina’nın Hubetü-’ticaret-Temcid’i ve çevirileri ile birlikte, 1953), Kur’an-ı Kerim ve Meâli (1958), Fih-i MâFih (Mevlâna’dan çeviri), Divan-ı Kebir (Mevlâna’dan çeviri, 5 cilt, 1957-60), Yunus Emre ve Tasavvuf (Yunus Emre ve onu izleyen şairlerden seçmeler, 1961), Mantık-ut Tayr (F. Attar’dan çeviri, 1962), Mevlevî Âdap ve Erkânı (1963), Alevî-Bektaşî Nefesleri (1963), Rubâiler (Mevlâna’dan çeviri, 1964), Mecâlis-i Seb’a (Mevlâna’dan çeviri, 1965), Hafız Divanı (1968), Hüsn ü Aşk (Şeyh Galib’den metin, tıpkı basım, mensur çeviri, 1968), Konya Mevlâna Müzesi Yazmaları Kataloğu (3 cilt, 1967-71), Türk Tasavvuf Şiiri Antolojisi (1972), Nehcü’l Belağa Terceme ve Şerhi (1972), Gülşen-i Raz Şerhi (1972), İmam Ali Buyruğu (Nehcü’l Belağa ve Divan’dan Seçmeler, tarihsiz), Maarif (Tirmizi’den çeviri, 1973), Mesnevi Şerhi (6 cilt, 1974), Hurufi Metinler Kataloğu (1974). ŞİİR: Yeni Gülzar-ı Hasaneyn (2005).
